Vernietigend rapport werpt schaduw over uitbreiding kroongetuigeregeling
Het systeem voor de beveiliging van naasten van kroongetuigen moet dringend op de schop, concludeerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) gisteren over de drie liquidaties rondom kroongetuige Nabil B.. Het vernietigende rapport werpt een schaduw over de geplande uitbreiding van de kroongetuigeregeling.
Minister Yeşilgöz (Justitie en Veiligheid) wil ook minder zware criminelen kunnen overhalen om kroongetuige te worden, maakte ze in november vorig jaar bekend. Ze gaf als voorbeelden een boekhouder, notaris of havenmedewerker die betrokken is bij de onderwereld.
Er ligt ook een plan om de volledige straf kwijt te kunnen schelden als iemand getuigt tegen kopstukken in de onderwereld. Maar alleen als de informant maximaal een celstraf van zes jaar boven het hoofd hangt: voor criminelen met een strafeis hoger dan zes jaar, blijft het huidige maximum van 50 procent strafvermindering gelden.
'Een bittere pil'
De Tweede Kamer moet nog een besluit nemen over het plan. Maar experts vinden dat het ministerie eerst de problemen in het huidige systeem moet oplossen. Want het kritische OVV-rapport komt volgens advocaat Sander Janssen niet uit de lucht vallen.
Hij schreef tien jaar geleden zijn proefschrift over de rol van kroongetuigen in het strafproces. "Een groot deel van de problemen van nu staat daar al in beschreven. En dan gaat het tien jaar later heel erg mis, dat is een bittere pil", zegt Janssen in het NOS Radio 1 Journaal.
Bovenlagen van criminele organisaties hebben zich zo afgeschermd dat je er niet bij komt met alleen telefoontaps.
Door 'gescheiden werelden' binnen het Openbaar Ministerie en de politie werden belangrijke signalen gemist in de aanloop naar de moorden op de broer van kroongetuige Nabil B., B.'s advocaat Derk Wiersum en zijn vertrouwenspersoon Peter R. de Vries, stelt de OVV vast. Om een vuist te kunnen maken tegen de georganiseerde misdaad, moet het zogeheten 'stelsel bewaken en beveiligen' volgens de onderzoeksraad worden hervormd.
Die hervorming is al in gang gezet, benadrukte minister Yeşilgöz gisteren in een eerste reactie. Er is sinds 2021 extra geïnvesteerd in de capaciteit om mensen te beveiligen. Over enkele weken komt de justitieminister met een uitgebreide reactie op het rapport.
Belangrijk middel
Ondanks de tekortkomingen is het gebruik van kroongetuigen een belangrijk instrument om zware criminelen te berechten, zegt Jan Crijns, hoogleraar strafrecht aan de Universiteit Leiden. "Bepaalde bovenlagen van criminele organisaties hebben zich zodanig afgeschermd dat je er niet makkelijk komt met alleen telefoontaps of traditionele opsporingsmethodes."
Sinds de instelling van de huidige regels in 2006 zijn er volgens hem zo'n 10 tot 15 kroongetuigen geweest in Nederland. De methode wordt dus maar beperkt ingezet: alleen voor de zwaarste categorie criminelen.
Twee petten op
De regels voor gebruik van kroongetuigen in het buitenland verschillen volgens Crijns niet zo veel van die in ons land. Op een punt na: "In het buitenland is het beter geregeld dat het veiligheidsvraagstuk op grotere afstand staat van het strafrechtelijke vraagstuk", zegt de hoogleraar.
Het Openbaar Ministerie is enerzijds verantwoordelijk voor de beveiliging van kroongetuigen, maar óók voor de vervolging van de personen waartegen de informant getuigt. Het is onwenselijk dat het OM als het ware twee petten op heeft, vindt advocaat Janssen. "Want dan kan het ene belang het afleggen tegen het ander."
De commissie-Bos was in 2021 ook kritisch over de rolvermenging bij het OM. Justitie zegt dat eraan wordt gewerkt, maar het is nog onduidelijk wat er gaat veranderen.
Wat OM-chef Gerrit van der Burg betreft heeft het kroongetuigesysteem zeker toekomst. "We willen in de toekomst meer gebruikmaken van kleinere spelers in criminele organisaties", zei hij gisteren in Nieuwsuur. "Maar er is nog veel werk te verrichten."
Bekijk hier het volledige interview:
Van der Burg noemde één voorbeeld van een kroongetuigedeal die niet is doorgegaan vanwege veiligheidsrisico's. Ook is volgens hem de laatste jaren de "veiligheidswaardering steviger geworden" onder kroongetuigen.
Advocaat Janssen: "Ik denk dat er serieus gekeken moet worden naar welk type zaken je kroongetuigen in wil zetten." Voor de zware georganiseerde misdaad kan het zeker nuttig zijn, denkt hij. "Maar het is wel gebleken dat als men van die kant bereid is tot zulke vergaande vormen van geweld en in zulke brede kringen rond een kroongetuige, je dat als overheid niet allemaal beveiligd krijgt."
