Hoe de broer, advocaat en vertrouwenspersoon van de kroongetuige werden gedood

Het is een scenario waar het Openbaar Ministerie aan het begin van 2017 nog geen rekening mee houdt: familieleden van een kroongetuige, die bedreigd worden met de dood. Zoiets is dan nog nooit gebeurd in Nederland. En om die reden ziet justitie eigenlijk geen risico's voor de familie van de kroongetuige in het Marengoproces.

Vier jaar later zijn de advocaat, vertrouwenspersoon én een broer van kroongetuige Nabil B. vermoord. Het OM en de politie misten signalen en werkten langs elkaar heen, concludeert de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). Een reconstructie op basis van het 156 pagina's tellende rapport:

'Alleen als mijn familie veilig is'

Het begint met de arrestatie van Nabil B. in januari 2017. Hij is bereid een boekje open te doen over de criminele organisatie van Ridouan Taghi. In ruil voor beveiliging en strafvermindering, want B. is volgens het OM betrokken bij een vergismoord een paar dagen eerder in de Utrechtse wijk Overvecht.

De deal kan alleen doorgaan als zijn familie akkoord gaat en veilig blijft, zo is de inzet van B.. Zijn broer Reduan is bij het eerste gesprek met het OM, anderhalve maand later, zeer kritisch. Justitiemedewerkers zeggen namelijk niet te weten of er veiligheidsrisico's zijn voor de familie.

Op 17 maart is er een tweede bijeenkomst. Reduan blijft erop hameren dat ook de familie gevaar loopt en wil een streep zetten door de deal. In plaats van een helder, gezamenlijk plan loopt het gesprek tussen B. en zijn familie uit op "frustraties, emoties en verwijten".

In de zomer van 2017 wordt een dreigingsanalyse opgesteld voor B., zijn partner en kind. Deze analyse had "in beperkte mate ook betrekking tot de moeder, broer en zussen". Voor al deze personen wordt de dreiging ingeschat als 'hoog' en 'ernstig'.

De werkwijze van de criminele organisatie, namelijk een naaste te vermoorden als een doelwit niet bereikbaar is, is bekend bij de politie. Maar de dreigingsanalyse wordt niet doorgestuurd naar de juiste instantie. Het is een van de voorbeelden van belangrijke signalen die verloren gaan binnen het systeem.

"Hy weet ga iedereen van hem laten slapen als die my naam heeft genoemt." Dit versleutelde bericht wordt in januari 2018 gekoppeld aan Taghi. Hij zou het hebben over de kroongetuige. Het gezin van B. wordt dan al zwaar beveiligd, maar zijn familie nog niet.

Personeelstekort

Als in maart 2018 de kroongetuigedeal wordt bekendgemaakt, is er nog altijd geen aparte dreigingsanalyse uitgevoerd voor de directe familie van B.. Daar heeft het OM de politie wel om gevraagd, maar onder meer vanwege capaciteitsproblemen is dit nog niet gedaan.

Wel wordt afgesproken dat er beveiligingscamera's worden geplaatst op wegen richting het bedrijf van Reduan, maar dat duurt nog een paar dagen. Ondertussen gaat Reduan uit angst voor een aanslag met een kogelwerend vest over straat. "Wij zijn niet van belang. Wij zijn collateral damage (nevenschade, red.)", appt Reduan naar zijn broer. Een paar dagen later wordt hij doodgeschoten.

Nog dezelfde dag wordt een nieuwe dreigingsanalyse gemaakt. Daarin worden behalve de familie ook de advocaten van de kroongetuige meegenomen, onder wie Derk Wiersum. 'Ernstig' en 'zeer waarschijnlijk' is het dreigingsniveau voor de gehele groep. Onderscheid tussen advocaten of broers en zussen wordt niet gemaakt in het rapport.

Er zijn volgens de onderzoekers geen concrete dreigingen tegen Wiersum. Toch wordt vanaf 30 maart, een dag na de moord, het huis van de advocaat beveiligd. Zeven dagen per week rijden er dag en nacht agenten langs zijn woning in Amsterdam-Zuid.

"Het zal niet zo'n vaart lopen", zegt Wiersum aanvankelijk als hij een veiligheidscontrole van zijn huis krijgt aangeboden. Maar na een gesprek met zijn vrouw komt hij daarvan terug. In het voorjaar van 2018 wordt de beveiliging van zijn huis uitgebreid met onder meer een camera en inbraakmelder.

In juni wordt besloten het rijdend toezicht af te schalen. Omdat er geen concrete dreiging bekend is, wordt de werkdruk voor de surveillerende agenten verlaagd. Maar het dreigingsniveau voor Wiersum is onverminderd hoog.

Renault Mégane

Ruim een jaar later, op 8 augustus 2019, vindt de politie in een garagebox drie auto's. Er is een mogelijke link met de bende van Taghi. Er wordt rekening mee gehouden dat de auto's behalve voor plof- en ramkraken ook voor de voorbereiding van liquidaties kunnen worden gebruikt.

Op de twee snelste auto's wordt zendapparatuur geplaatst, om de auto te volgen. Een Renault Mégane wordt niet gezenderd en blijkt twee dagen later te zijn verdwenen. Maar het signalement van deze auto komt niet in het algemene politiesysteem. Opsporingsteams zijn terughoudend met het delen van informatie over lopende onderzoeken.

In september rijdt de Mégane tientallen keren door de wijk waar Wiersum woont. Er wordt ook aangifte gedaan van het vervalste nummerbord. Beveiligingscamera's en een parkeerscanauto van de gemeente registreren de Mégane, maar die informatie komt niet bij het beveiligingsteam terecht.

Halverwege september wordt de advocaat bij zijn huis doodgeschoten. Daarbij is de Mégane gebruikt, zo blijkt later.

Eerder dat jaar, in april 2019, krijgt de politie een melding over Peter R. de Vries. Hij zou bedreigd zijn door de organisatie uit wat inmiddels het Marengoproces is gaan heten. De misdaadjournalist noemt het ongeloofwaardig. Hij is op dat moment nog niet betrokken bij de grote rechtszaak, hij doet er alleen soms verslag over.

De dreigingsanalyse komt uit op 'ernstig' en 'waarschijnlijk', maar De Vries ziet enkel heil in het afschermen van persoonsgegevens. Hij wil verder geen veiligheidsmaatregelen treffen, zolang justitie en politie niet met meer details komen.

Na de moordaanslag op Wiersum blijft het dreigingsniveau voor De Vries hetzelfde. Hij heeft immers niets te maken met het Marengoproces, is daarbij de gedachte.

Begin 2020 wordt de misdaadjournalist door de familie van kroongetuige B. benaderd. Hij wil de familie bijstaan, omdat het systeem volgens hem voor hen gefaald heeft. In de zomer treedt De Vries in dienst bij Schouten Advocaten om B. officieel als vertrouwenspersoon te helpen.

De relatie tussen het OM en De Vries is zeer gespannen. Als vertrouwenspersoon geniet hij niet dezelfde beveiliging als advocaten. Door dit verschil in behandeling voelt hij zich niet serieus genomen.

Op 2 augustus is er een nieuwe dreigingsmelding tegen De Vries. Het risico voor hem wordt hoger ingeschat, maar omdat er weer geen concrete informatie is over een aanstaande aanslag blijven aanvullende maatregelen uit. Voor het OM speelt daarbij mee dat De Vries geen gebruik wil maken van een aanbod om hem te beveiligen bij mediaoptredens.

Bijna een jaar later, op 28 juni 2021, ziet iemand iets verdachts bij de Amsterdamse parkeergarage die gasten van RTL Boulevard gebruiken. Een medewerker van de garage ziet dat een man met tatoeages De Vries achtervolgt. De beveiliging van het tv-programma meldt het aan de politie, maar die ziet de man niet terug op camerabeelden. De verdachte situatie wordt daarom niet geregistreerd.

Na de uitzending van 6 juli biedt de beveiliging van RTL Boulevard De Vries aan om mee te lopen naar zijn auto. Hij slaat het aanbod af. Even later wordt de vertrouwenspersoon neergeschoten.

Vandaag oordeelde de Onderzoeksraad voor Veiligheid na langdurig onderzoek snoeihard over de beveiliging van zowel De Vries, Wiersum als de broer van de kroongetuige. Er waren tal van signalen gemist in de periode tussen 2018 en 2022, betrokken diensten werkten langs elkaar heen. "De standaardwerkwijze voldoet niet meer", zo was een van de conclusies.