100 dagen Meloni: 'gevaarlijke' premier Italië minder scherp dan gevreesd

• Heleen D'Haens

  correspondent Italië

Toen Giorgia Meloni afgelopen september de Italiaanse verkiezingen won, werd dat in binnen- en buitenland gevoeld als een politieke aardverschuiving. Niet alleen werd ze de eerste vrouwelijke premier van Italië, maar ook de eerste radicaal-rechtse sinds de Tweede Wereldoorlog. Nu is ze honderd dagen premier - tijd voor een eerste balans.

In haar campagne had Meloni zichzelf gepresenteerd als christelijk, conservatief en anti-migratie. Daarnaast sprak ze zich uit tegen al te verregaande Europese samenwerking. Het Duitse weekblad Stern, links van signatuur, portretteerde haar op de cover als 'de gevaarlijkste vrouw van Europa'.

Maar wat is er over van dat schrikbeeld? In de eerste maanden van haar ambtstermijn toonde Meloni zich vooral een pragmatische premier, die best bereid is tot compromissen. De extreme bezorgdheid van progressief Europa blijkt vooralsnog ongegrond.

Europese samenwerking

"Het feestje is voorbij", had Meloni in haar campagne nog gezegd over Europese samenwerking. Ze beloofde haar kiezers meer Italiaanse inspraak bij Europese besluitvorming en fulmineerde tegen verregaande Brusselse bemoeienis. Europese Commissievoorzitter Von der Leyen liet bezorgd weten dat ze "middelen had" om in te grijpen, mocht de Italiaanse regering maatregelen nemen die de democratie zouden schaden.

Maar de spanning die tijdens de campagne in de lucht hing, verdampte snel. Haar eerste buitenlandse reis ging naar Brussel; zo toonde ze dat ze best bereid is tot samenwerken.

Die welwillendheid bleek ook bij het opstellen van de begroting voor 2023. De Europese Commissie waarschuwde dat een Italiaans plan om handelaars pinbetalingen tot 60 euro te laten weigeren, belastingontduiking in de hand zou werken. De premier schrapte het zonder veel protest.

De opstelling van Meloni is vooral pragmatisch. De Italiaanse staatsschuld is met zo'n 145 procent van het bruto binnenlands product uitzonderlijk hoog. Om toch projecten te kunnen uitvoeren, is het land grotendeels afhankelijk van Europees geld.

Het belangrijkst is daarbij het coronaherstelfonds, waaruit Rome in totaal zo'n 190 miljard euro kan krijgen aan leningen en subsidies. Het geld komt alleen vrij als de regering zich houdt aan hervormingsplannen die door Meloni's voorganger Mario Draghi zijn ingevoerd. Economisch gezien heeft Meloni daardoor relatief weinig bewegingsruimte.

Nieuwe afspraken over migratie

Waarin ze zich wel hoopt te onderscheiden, is wat betreft migratie. Afgelopen jaar bereikten meer dan 100.000 migranten Italië, alleen al via de zee. Het liefst zou de premier dat aantal snel zien dalen. Haar regering nam een nieuwe wet aan die het voor hulporganisaties moeilijker maakt om grote groepen migranten te redden. Maar dat is vooral symboolpolitiek. Daarnaast hoopt Meloni vooral afspraken te maken met Noord-Afrikaanse landen om te voorkomen dat migranten daar überhaupt vertrekken.

De realiteit is echter dat Italië ook op dit thema sterk afhankelijk is van de EU. Niet alleen voor de afspraken met Noord-Afrika, maar ook voor het onderbrengen van mensen die Europa bereiken.

Italië vangt veel mensen op, maar wil eigenlijk nieuwe afspraken over de verdeling van migranten. Andere lidstaten, zoals Nederland, willen juist dat de huidige afspraken beter worden nageleefd.

Stagnerende economie

Na honderd dagen zit Meloni nog in haar 'politieke wittebroodsweken', blijkt uit peilingen: haar populariteit is sinds haar verkiezing in september licht gestegen, tot zo'n 30 procent. Vrouwenbladen schrijven lovend over haar lange bob-kapsel en ingetogen maar elegante kledingstijl.

Maar hoe verder het jaar vordert, hoe moeilijker de eerste vrouwelijke premier van Italië het zal krijgen. Het Italiaanse statistiekbureau voorspelt dat de economie dit jaar 0,4 procent groeit, tegen bijna 4 procent afgelopen jaar. Uit budgettaire overwegingen besloot Meloni recent de accijns op benzine, die sinds maart vorig jaar was verlaagd, naar het oude niveau te brengen. Het leverde haar een eerste grote storm van kritiek op - en dat zal niet te laatste zijn.

Salvini en Berlusconi

De vraag is of Meloni's regering tegen nog meer kritiek bestand is. Voorlopig slagen coalitiepartners Fratelli d'Italia, Forza Italia en Lega erin discussies binnenskamers uit te vechten zonder elkaar in de media zwart te maken. Het toont dat Meloni haar regeringsploeg vooralsnog redelijk onder controle heeft. Maar hoe populairder de premier blijft, hoe onwaarschijnlijker het is dat sterke karakters als Matteo Salvini en Silvio Berlusconi nog lang bereid zijn om de tweede viool te spelen.

Voorlopig blijven alle drie de partijen erbij dat ze de volledige geplande regeerperiode met elkaar willen volmaken, zodat ze de tijd kunnen nemen om hervormingen door te voeren. "We mikken op de volledige vijf jaar", zei Meloni deze maand op een persconferentie. Ook dat zou voor het eerst zijn sinds de Tweede Wereldoorlog.

Meer weten over de persoon Giorgia Meloni? In aanloop naar de Italiaanse verkiezingen maakten we vorig jaar deze uitlegvideo over haar: