Italiaanse premier Meloni naar Brussel met lijst wensen en kritiek

• Heleen D'Haens

  correspondent Italië

Niet Hongarije, waar ze warme banden heeft met premier Orbán. Of Polen, dat ze als voorbeeld ziet voor goed buitenlands beleid. De kersverse Italiaanse premier Meloni brengt haar eerste buitenlandse bezoek aan Brussel. Ze spreekt er vanmiddag met de voorzitter van de Europese Commissie, de Europese Raad en het Europees Parlement.

Die keuze is symbolisch. De radicaal-rechtse Meloni wil tonen dat Europese samenwerking belangrijk blijft voor Italië, hoewel ze zich in het verleden uitsprak tegen de EU en de euro. Bovendien heeft ze Brusselse goodwill nodig voor de economische plannen van haar regering. Toch blijft ze openlijk kritisch op de EU. De houding van de Europese leiders zal eerder afwachtend zijn dan hartelijk.

Gespannen sfeer

Het onderlinge wantrouwen blijkt uit een uitspraak van commissievoorzitter Von der Leyen enkele dagen voor de Italiaanse verkiezingen. "Als een democratische regering met ons wil samenwerken, doen we dat. Als zaken een moeilijke wending nemen, zoals in Hongarije of Polen, hebben we daar instrumenten voor." Italiaans rechts zag dat als bedreiging en als onheuse inmenging in een democratisch verkiezingsproces.

Ondanks de felicitaties van Von der Leyen na Meloni's verkiezing is de relatie nog niet helemaal opgewarmd. Meloni maakte in haar eerste weken als premier geen geheim van haar kritiek op de Europese instituties. "Hoe is het mogelijk dat een integratieproces dat in 1950 begon als gemeenschap voor kolen en staal zeventig jaar later geen effectieve oplossingen heeft, juist als het gaat om energievoorziening en grondstoffen?", vroeg ze zich af in haar eerste toespraak aan het Italiaanse parlement.

Meloni heeft dus geen plannen om afstand te nemen van de EU, maar zal die wel van binnenuit scherp bekritiseren. "Niet om Europese integratie te beteugelen of te saboteren, maar om te helpen doeltreffender te reageren op crises en om dichter bij burgers en bedrijven te staan", zei ze daarover. Volgens de nationalistische Meloni is meer samenwerking nodig op grote dossiers als energievoorziening en migratie, maar moet de EU zich niet bemoeien met ideologische thema's als genderbeleid.

Begroting en herstelplan

Het zal vanmiddag vooral gaan over de energiecrisis, het herstelplan na de pandemie en de oorlog in Oekraïne. Dat laatste thema wordt wellicht het makkelijkst: wat Oekraïne betreft zitten de Europese Commissie en Meloni op dezelfde lijn. De Italiaanse premier is voorstander van de Europese sancties tegen Rusland en van wapenleveranties aan Oekraïne.

Over het herstelplan na de pandemie hangt meer spanning in de lucht. Dat plan, onderhandeld door Meloni's voorganger Mario Draghi, moet Italië in de loop van enkele jaren bijna 200 miljard aan gunstige leningen en subsidies opleveren. In ruil daarvoor moet het land hervormen. De nieuwe premier wil het plan in grote lijnen volgen, maar ook op enkele punten herzien. Vanwege de oorlog in Oekraïne wil ze meer geld voor energiezekerheid en het compenseren van hoge materiaalkosten. De commissie toont zich tot nog toe niet bereid te heronderhandelen.

Ook over de energiecrisis hoopt de Italiaanse premier op Brusselse welwillendheid. De kosten voor energie zijn voor Italiaanse huishoudens verdrievoudigd. Om die kosten te kunnen drukken wil Meloni dat de EU-landen samen schulden aangaan om extra geld te lenen op de financiële markten, zoals ook gebeurde in de nasleep van de coronacrisis. Nederland en Duitsland zijn daartegen.

Evenwichtsoefening

Het is dus een lange lijst met wensen en kritiek waarmee Meloni vanmiddag in Brussel landt. Omgekeerd zal er aan Brusselse kant vooral nieuwsgierigheid zijn naar de financiële plannen van Italië. De nieuwe regering is bezig met het opstellen van de begroting voor komend jaar.

Om vertrouwen te wekken heeft de radicaal-rechtse premier de afgelopen tijd meermaals aangegeven dat ze bereid is de Italiaanse staatsschuld verder terug te brengen en zich te houden aan Europese begrotingsregels. Toch zal Meloni naar verwachting wel nagaan of er nog enige rek zit in die regels. Ze won de verkiezingen met beloftes over belastingverlaging en meer overheidssteun aan gezinnen. Om die in te lossen, heeft ze geld nodig.

Het eerste buitenlandse bezoek van Meloni is dus meteen een ingewikkelde diplomatieke evenwichtsoefening. De nieuwe Italiaanse premier wil steun van Europa, terwijl ze wel harde kritiek levert. Bovendien wil ze overkomen als een betrouwbare economische partner, terwijl ze Europa wel nodig heeft om haar regering meer financiële ruimte te bieden.