Verlanglijst Oekraïne is lang: welke wapens zeggen bondgenoten nog toe?

• Christiaan Paauwe

  Redacteur Buitenland

Wat begon met een gesprek over helmen, vesten en oud materieel, is na een jaar oorlog een discussie geworden over westerse tanks en moderne raketsystemen. Bondgenoten van Oekraïne hebben al zo'n 4000 pantservoertuigen, artilleriestukken, vliegtuigen en ander wapentuig geleverd.

Maar Rusland bereidt zich voor op een strijd van de lange adem. President Poetin heeft de defensie-industrie opgeroepen om de productie op te voeren. En in Rusland zet men zich schrap voor een volgende mobilisatieronde.

Daarom is na de ruim 100 miljard euro militaire steun tot nu toe de vraag: hoeveel en wat voor wapens heeft Oekraïne nodig? Daarover buigen bondgenoten van Oekraïne zich vandaag op de Amerikaanse militaire basis Ramstein in Duitsland. Met als belangrijkste discussiepunt: de levering van geavanceerde westerse tanks zoals de Leopard.

"De wapenleveranties zijn een hellend vlak, drie maanden geleden was het leveren van dit soort tanks nog ondenkbaar", zegt George Dimitriu van instituut Clingendael. "Toch blijft de kritiek op het Westen dat de steun voor Oekraïne genoeg is om niet te verliezen, maar te weinig om te winnen."

De opperbevelhebber van de Oekraïense krijgsmacht Valeri Zaloezjny gaf in een interview met The Economist een maand geleden duidelijke aantallen: zijn land heeft nog eens 300 tanks, 600 tot 700 gevechtsvoertuigen en 500 artilleriestukken nodig om Rusland te verslaan. Een belangrijke adviseur deelde op Twitter begin december al een specifiek 'verlanglijstje', met daarop onder meer Leopards en Patriots.

Zelfs als het Westen dit allemaal gaat leveren, is het volgens Dimitriu de vraag of dit op lange termijn genoeg zal zijn. "Oekraïne zit nu met een dilemma: hoe langer ze wachten met nieuwe offensieven, hoe meer tijd Rusland heeft om de mobilisatie rond te krijgen", zegt bijzonder hoogleraar oorlogsstudies Frans Osinga. "Daarom zeggen ze tegen westerse leiders: maak haast."

Navo-lidstaten waren in eerste instantie huiverig om westerse tanks te geven. Tot nu toe leverden alleen Oost- en Midden-Europese landen als Polen, Tsjechië en Slovenië tanks. Het waren er honderden, maar wel oude Sovjet-tanks (zoals de T-72), die relatief eenvoudig opgenomen konden worden in het Oekraïense leger.

Tanks zijn voor een Oekraïens offensief goed bruikbaar, en dan vooral westerse. Die zijn beter dan de gemiddelde Russische tank, op het gebied van bepantsering, vuurkracht en techniek. Het Verenigd Koninkrijk ging onlangs als eerste om en gaat veertien Challengers leveren. De vraag is of meer landen gaan volgen.

Voor geavanceerd westers wapentuig is alleen veel meer training nodig, en het zal maanden duren voordat dit effectief kan worden ingezet. Bovendien komen de huidige aantallen niet in de buurt van wat Zaloezjny zegt nodig te hebben. "Wat het Westen nu overweegt te leveren, zal niet direct een impact hebben op het gevechtsveld", concludeert Dimitriu.

Naast tanks leveren westerse landen ook andere gevechtsvoertuigen. De VS gaat 50 Bradleys leveren, Duitsland 40 Marders. Frankrijk heeft een onbekend aantal AMX-10RC beloofd, dat wordt gebruikt als verkenningsvoertuig.

Dit soort pantservoertuigen zijn vooral bedoeld om manschappen te vervoeren en zijn vaak uitgerust met een licht kaliber kanon en antitankwapens om de soldaten te ondersteunen in het gevecht. Nieuwere westerse voertuigen zoals de Bradley zijn volgens experts ook opgewassen tegen oudere Russische tanks.

Infanteriegevechtsvoertuigen moeten niet verward worden met de lichtere pantservoertuigen zonder kanon. Die kunnen normaal gesproken het gevecht niet ondersteunen en zijn vooral bedoeld om troepen te verplaatsen. Oekraïne heeft er hiervan al zo'n tweeduizend ontvangen. Canada beloofde er deze week nog eens tweehonderd.

De eerste maanden van de oorlog was de druk op het Westen groot om artillerie te leveren. Oekraïne was niet opgewassen tegen de overmacht van de Russische artillerie - zowel in aantallen als in bereik.

De VS heeft daarom al meer dan tweehonderd M777's geleverd, een zwaar artilleriestuk dat veel wordt ingezet in de Donbas. Ook zijn er meer dan vierhonderd gemechaniseerde artilleriestukken geleverd of in de maak - zoals de pantserhouwitsers van Duitsland en Nederland.

Behalve tanks, artilleriestukken en pantservoertuigen is er ook steeds meer druk om andere geavanceerde wapens te leveren. Premier Rutte maakte deze week bekend dat Nederland mee wil doen met een plan van de VS en Duitsland om Patriots te sturen. Dit soort luchtafweergeschut wordt ingezet om Russische raketten - zoals bijvoorbeeld afgelopen weekend in Dnipro neerkwam - uit de lucht te schieten. Al geldt ook hier dat de paar Patriots die gestuurd worden niet genoeg zullen zijn om heel Oekraïne te beschermen.

Daarnaast worden al geavanceerde wapens zoals de Himars naar Oekraïne gestuurd. Deze kunnen van langere afstand precisieaanvallen uitvoeren. Zo zouden er bij een aanval op Nieuwjaarsdag honderden Russische militairen zijn omgekomen in de Donbas.

Ook staat het zeer geavanceerde ATACMS-raketsysteem op het Oekraïense verlanglijstje. Daarmee zou Oekraïne doelen diep in Rusland kunnen raken. "En dus ook een Russische opmars ver achter het front verstoren", zegt bijzonder hoogleraar Osinga. "Dan kan je Rusland het leven ontzettend zuur maken en ervoor zorgen dat ze niet een groot offensief kunnen beginnen."

Maar als er doelen in Rusland geraakt worden met westerse wapens, kan de oorlog makkelijk verder escaleren, vreest de VS. Na alle verschuivingen van het afgelopen jaar, is dat voor nu nog steeds een duidelijke rode lijn.