Oxfam Novib: verschil tussen arm en rijk opnieuw groter geworden

De extreme ongelijkheid in de wereld is opnieuw toegenomen. Het vermogen van de rijkste 1 procent van de wereldbevolking nam de afgelopen drie jaar toe met 2,7 miljard dollar per dag. Tegelijkertijd lijdt een op de tien mensen honger en stijgt het salaris van 1,7 miljard werkenden minder hard dan de inflatie, staat in het nieuwe ongelijkheidsrapport van Oxfam Novib.

Het rapport is niet toevallig gepubliceerd bij de start van het World Economic Forum in Davos, de jaarlijkse bijeenkomst van regeringsleiders, internationale vertegenwoordigers en de leiders van de grootste bedrijven ter wereld. De conclusie luidt dat de extreme ongelijkheid alleen maar is toegenomen, tien jaar na de eerste keer dat de ontwikkelingsorganisatie in Davos de alarmbel luidde.

Bij de extreem rijken komt 63 procent van alle nieuw verworven rijkdom terecht, terwijl maar 10 procent bij 90 procent van de wereldbevolking terechtkomt. In geld uitgedrukt: tegenover iedere 1,7 miljoen dollar die een miljardair vergaart, staat voor 90 procent van de wereldbevolking slechts 1 dollar. Het aantal miljardairs en hun vermogen is in de afgelopen tien jaar verdubbeld.

Meer armoede door lockdowns

In het afgelopen crisisjaar hebben 95 voedsel- en energiebedrijven hun winst meer dan verdubbeld. 84 procent van die winst, een bedrag van 257 miljard dollar, is uitgekeerd aan de - vaak toch al rijke - aandeelhouders. De helft van de inflatie in landen als Australië, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk is te wijten aan buitensporige bedrijfswinsten, stelt Oxfam Novib.

Volgens de Wereldbank was de toename van armoede en ongelijkheid in het eerste coronajaar, 2020, door het instellen van lockdowns tegen de pandemie, waarschijnlijk de grootste sinds de Tweede Wereldoorlog. Het terugdringen van de armoede gaat langzaam, mede door de grote schuldenlast van veel arme landen. Het terugbetalen van schulden gaat in de minst ontwikkelde landen ten koste van onder meer gezondheidszorg en onderwijs. Dat zal de komende jaren niet veranderen.

Ondermijning democratie

"We zien dat de armoede onze samenleving ondermijnt", zegt Esmé Berkhout, belastingexpert bij Oxfam Novib, in het NOS Radio 1 Journaal. "Er is een enorme relatie tussen veel geld hebben en veel invloed hebben, dus het is slecht voor de democratie. Elke euro die bij de rijkste 1 procent terechtkomt, komt niet terecht bij de mensen die het veel harder nodig hebben, dus het houdt armoede ook in stand."

Er is inmiddels wel meer erkenning van de extreme ongelijkheid, zegt ze. "Er is wereldwijd veel draagvlak voor het verhogen van de vermogensbelasting, alleen wordt het door overheden nog te weinig vertaald in concreet beleid."

Ook in Nederland is de vermogensongelijkheid groot. De rijkste 1 procent bezit een kwart van het gezamenlijke vermogen en ook hier betalen de allerrijksten relatief minder belasting. Het debat over het invoeren van een miljardairsbelasting loopt wel.

Belasting rijken omhoog

Daarnaast is de rol van Nederland als belastingparadijs te lang ontkend, stelt het rapport. Daardoor kregen rijken en multinationals de kans om belasting te ontwijken en vermogen te verhullen. De aanpak daarvan is in gang gezet, maar het is nog te vroeg om van een succes te spreken.

Oxfam Novib roept regeringen wereldwijd op om eenmalige solidariteitsbelastingen te introduceren en belasting te heffen op excessieve winsten die bedrijven maken in crises. De belastingtarieven voor de rijksten moeten wat de ngo betreft zover omhoog dat de ongelijkheid aanzienlijk wordt verminderd.