Zorgen in Israël om hervormingen: 'Evenwicht rechtssysteem dreigt te verdwijnen'

• Nasrah Habiballah

De nieuwe, ultrarechtse regering in Israël van premier Netanyahu wil juridisch hervormingen doorvoeren die veel Israëliërs zorgen baren. Voor de tweede week op rij gaan in Tel Aviv daarom duizenden mensen de straat op om tegen de plannen te demonstreren.

De nieuwe regering is de meest rechtste en conservatieve die het land ooit heeft gehad. Deze week presenteerde minister van Justitie Levin plannen die ertoe moeten leiden dat het Hooggerechtshof aanzienlijk minder macht krijgt over het rechtssysteem. Tegelijk zou de Knesset, het Israëlische parlement, dan veel meer macht krijgen.

Rechten van minderheden

Het Hooggerechtshof in Israël kan nu ingrijpen als de regering bijvoorbeeld met een wet komt die in strijd is met de zogenoemde 'basisrechten'. Die wetten waarborgen fundamentele rechten, zoals het recht op gelijkwaardigheid en de rechten van minderheden.

Minister Levin wil daar vanaf, omdat het Hooggerechtshof zo te veel macht zou hebben. Volgens hem heeft het hof zich te veel bemoeid met kabinetsbesluiten en wetgeving vanuit het parlement. Juist dat is, redeneert de minister, niet goed voor de democratie. "Keer op keer gaan mensen naar de stembus, maar keer op keer zijn het mensen die niet door het volk zijn gekozen die de besluiten nemen."

Het Hooggerechtshof zou niet meer mogen ingrijpen als er in het parlement een meerderheid is voor een wet, ongeacht of de nieuwe wet in strijd is met de bestaande basiswetten. Daarnaast wil de minister meer grip krijgen op de benoeming van rechters die in het hof terechtkomen. Volgens critici verliest het hof daarmee zijn politieke onafhankelijkheid.

Amir Fuchs, onderzoeker bij het Israel Democracy Institute in Jeruzalem, spreekt van een verandering in het hart van het Israëlische bestuur. "De essentie van het plan is om de enige controle en evenwicht die wij in ons rechtssysteem hebben, weg te nemen. We hebben al niet veel controle hier wat dat betreft. We hebben bijvoorbeeld geen Eerste Kamer. Dus ons Hooggerechtshof is het enige instituut dat hier voor die controle en dat evenwicht kan zorgen."

Minderheden

Critici maken zich vooral zorgen om minderheden in het land, zoals Palestijnen en mensen van de lhbti-gemeenschap. Volgens Fuchs is die zorg terecht.

"Het plan van de Israëlische minister lijkt op wat we eerder in Hongarije, Polen en Turkije zagen", zegt hij. "De regering neemt controle over het Hooggerechtshof en er is dan geen controle meer. Een meerderheid van het parlement kan dan in principe doen wat het wil. Ook als dat ingaat tegen de rechten van bijvoorbeeld minderheden."

Plannen die ingaan tegen rechten van minderheden zijn al in de maak. Zo wil de regering het ondernemers bijvoorbeeld toestaan om klanten te weigeren op basis van hun levensstijl, als die ingaat tegen het geloof van de ondernemer. Een hoteleigenaar zou dan bijvoorbeeld een homostel mogen weigeren.

In Tel Aviv gaan dagelijks tientallen activisten de straat op om actie te voeren tegen dat plan. Een van hen is Heli:

Bij de zorgen om de hervormingen gaat het niet om de legitimiteit van de regering, benadrukt Fuchs. "Die is met een democratische meerderheid gekozen." Maar er lijkt ook een meerderheid van de bevolking tegen deze plannen te zijn, zegt hij. "Voor veel mensen was toen zij hun stem uitbrachten niet duidelijk dat deze hervorming eraan zou komen. Daarom gaan ze nu de straat op om opnieuw hun stem te laten horen."

Hoeveel mensen er vandaag op de been komen en hoeveel tegenstanders van de hervormingen er precies zijn valt te bezien. Maar dat er veel weerstand is, is wel duidelijk.