Rechtbank: overheid mag NS voorlopig onderhands spoorvergunning geven
De Nederlandse Staat mag de NS voorlopig zonder marktonderzoek een vergunning geven om het grootste deel van het spoornetwerk te gebruiken. Dat heeft de rechtbank in Den Haag bepaald. Volgens de rechtbank staat niet vast dat de overheid met die onderhandse vergunningverlening in strijd handelt met Europese wet- en regelgeving.
Regionale vervoerders, verenigd in de Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland (FMN), hadden een kort geding aangespannen over de concessie voor het hoofdrailnetwerk. Dat gaat over het alleenrecht om over het grootste deel van het Nederlandse spoor te rijden.
Tot 2025 is dat recht in handen van de NS, waarvan de staat 100 procent aandeelhouder is. De overheid wil de concessie daarna onderhands verlengen tot eind 2033, maar daar zijn de regionale vervoersbedrijven het niet mee eens. Omdat zij zelf willen meedingen naar de concessie, hadden ze de overheid voor de rechter gedaagd.
Europese regelgeving
Volgens de vervoerbedrijven is het alleenrecht van de NS in strijd met Europese regelgeving. Maar de Haagse voorzieningenrechter gaat daar niet in mee. Wel benadrukt de rechtbank dat het Europese Hof van Justitie uiteindelijk beslist over de wijze waarop EU-wetgeving op dit punt moet worden geïnterpreteerd.
Daarover bestaat in Europa zelf overigens nog onduidelijkheid, zegt de rechtbank. "Er is nog geen jurisprudentie van het Hof die ingaat op de vraag wat in een specifiek geval als dit van een lidstaat wordt verlangd. De meningen hierover lopen ver uiteen, niet alleen tussen partijen, maar ook tussen de instanties."
Wat is de Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland?
Arriva, Transdev (Connexxion), Keolis, Qbuzz en EBS hebben zich verenigd in de Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland (FMN). Al deze ondernemingen zijn geheel of gedeeltelijk in handen van buitenlandse staatsbedrijven, zoals Deutsche Bahn (Arriva) en het Franse SNCF (Keolis).
Arriva exploiteert diverse spoorlijnen in onder meer het noorden van het land en in Limburg. Keolis exploiteert lijnen in het oosten van Nederland. Ook Connexxion (Valleilijn) en Qbuzz (Merwede Lingelijn) zijn actief op het Nederlandse spoor.
Eerder noemde Eurocommissaris Adina Vălean een nieuwe onderhandse gunning aan de NS een "ernstig risico op overtreding van het Europees recht". Volgens haar moet het kabinet ook bij andere vervoerders polsen of die op het Nederlandse spoor willen rijden.
FMN vindt dat het hoofdrailnetwerk - zo'n 95 procent van het Nederlandse spoor - ook voor andere partijen moet worden opengesteld. Volgens de regionale vervoerders staat in de Europese regels dat er eerst met marktpartijen moet worden gepraat en dat pas als laatste stap naar een onderhandse gunning mag worden gegrepen. Commerciële aanbieders als Arriva, die nu al een aantal regionale lijnen exploiteren, hebben wel oren naar delen van het hoofdrailnetwerk.
Bodemprocedure
De groep vervoerbedrijven heeft ook nog een bodemprocedure lopen over de onderhandse gunning. Als in die procedure wordt vastgesteld dat de Europese regels niet zijn gevolgd, gaat een onderhandse gunning mogelijk alsnog van tafel. De bodemprocedure staat eind maart gepland.
