Moraalpolitie van de straat? Iraanse demonstranten hebben er weinig vertrouwen in

• Eliane Lamper

  redacteur Online

Iran is van plan om de moraalpolitie op te heffen, zei de procureur-generaal Montazeri vandaag in een persconferentie. Met de aankondiging lijkt het regime een kleine handreiking te willen doen aan de demonstranten, maar zij zijn er sceptisch over.

"Dit verandert niks voor ons", zegt Sepideh vanuit Teheran tegen de NOS. "Ze doen erg hun best om onze aandacht af te leiden, maar het gaat niet werken." Ook de 44-jarige Arash, die zelf actief meedoet aan de protesten in de hoofdstad, denkt niet dat demonstranten onder de indruk zullen zijn van de aankondiging.

Het is nog maar de vraag of de moraalpolitie daadwerkelijk ontmanteld wordt, of mogelijk in een andere vorm verder gaat. De moraalpolitie, ook wel zedenpolitie genoemd, valt niet onder het ministerie van Justitie van de procureur-generaal, maar onder een speciale cultuurraad.

"Het is belangrijk nieuws, maar je kan het op verschillende manieren interpreteren", zegt Roxane Farmanfarmaian, Iran-deskundige aan de Universiteit van Cambridge, tegen Nieuwsuur. "Het buitenland en misschien sommige demonstranten zien het als een verandering van koers door de Iraanse regering. Ik zie het als een herschikking van de schaakstukken in Iran."

Sepideh denkt dat een klein deel van de demonstranten de aankondiging als een eerste overwinning zullen zien. Daar is ze het zelf niet mee eens. "Ze hebben de leden van de moraalpolitie gewoon nodig om op te treden tegen de protesten." De protesten in het land zijn inmiddels al elf weken gaande. Arash denkt dat de boodschap vooral bedoeld is als "propaganda voor Iraniërs die nog twijfelen".

'Enorm verlies voor regime'

De moraalpolitie is inmiddels al een tijdje niet meer op straat gezien. "Ze zijn twee maanden geleden al van de straat gehaald", zegt Arash. Maar de wetgeving blijft onveranderd. Ook Sepideh heeft sinds het begin van de protesten geen moraalpolitie meer gezien. "Maar ik heb wel gehoord dat ze op sommige plaatsen nog handhaven."

De 23-jarige student draagt zelf al weken geen hoofddoek meer als ze naar buiten gaat, maar het risico blijft groot. "Er is altijd een kans dat andere ordetroepen je arresteren", zegt Sepideh. Meer angst is er voor de zogenoemde basiji's, vrijwilligers die een onderdeel vormen van de Revolutionaire Garde. "Ze dragen burgerkleding en vallen soms vrouwen zonder hoofddoek aan."

Iran-kenner en historicus Peyman Jafari denkt dat er in de toekomst mogelijk minder streng gehandhaafd zal worden op kledingregels. "Ik denk niet dat ze de hoofddoekpolitie daadwerkelijk afschaffen", zegt hij tegen Nieuwsuur. "Dat zou als een enorm verlies worden gezien. Het lijkt alsof ze met een concessie willen komen, en daarmee zowel de conservatieve achterban als de demonstranten willen bedienen."

Dezelfde procureur-generaal kondigde afgelopen week aan dat het Iraanse parlement en de rechterlijke macht de wet van de verplichte hoofddoek tegen het licht gaan houden. De verplichte hoofddoek is sinds het begin van de invoering een punt van discussie geweest, ook onder politici en geestelijken.

In 1983, vier jaar na de Iraanse Revolutie, werd de verplichte hoofddoek ingevoerd voor vrouwen in de openbare ruimte, wat ook destijds tot grote protesten leidde. Ook moeten vrouwen verhullende kleding dragen, waar ze zich in de praktijk niet erg aan houden. De moraalpolitie is verantwoordelijk voor de handhaving. Zij staan dan met busjes op drukke punten in Iraanse steden om te controleren of de regels worden nageleefd.

Grootschalige protesten

Alle ogen waren gericht op de moraalpolitie nadat de 22-jarige Jina Mahsa Amini overleed na een arrestatie. Ze zou zich niet aan de kledingregels gehouden hebben, en volgens ooggetuigen zou ze zijn mishandeld. Dit leidde tot grote woede in Iran. Sindsdien wordt in het land grootschalig geprotesteerd tegen het regime.

Voor de komende drie dagen zijn opnieuw protesten en stakingen aangekondigd. Op sociale media roepen Iraniërs hun landgenoten op om de straat op te gaan. Die protesten gaan allang niet meer alleen over de verplichte hoofddoek. "We zijn klaar met de geestelijken aan de macht", zegt Arash. "Het land kan pas veranderen als zij en de Revolutionaire Garde weg zijn."