Maatpak Van Gaal is dit WK achterhaald: 'Je bent geen advocatenkantoor'

• Jonna ter Veer

  Redacteur NOS Sport

Wat hebben WK-bondscoaches Kasper Hjulmand (Denemarken), Gareth Southgate (Engeland), Luis Enrique (Spanje), Carlos Queiroz (Iran) en Murat Yakin (Zwitserland) naast voetbal gemeen? Hun kledingstijl. Ze dragen de 'scandi style'. Een informele kledingstijl waarmee ze een nieuw type leiderschap uitstralen langs de lijn.

Eerst even voor de niet-mode-insiders: wat is die scandi style precies? Het staat voor Scandinavische look en laat zich het best omschrijven als minimalistisch chic, zegt Vogue-hoofdredacteur Yeliz Çiçek (36).

"Denk aan een polo, een mooie kasjmier trui of een trui met een rits boven een effen pantalon. Tijdloze basiskleding van goede kwaliteit. Het ziet er professioneel uit en oogt toch losjes."

Casual betekent benaderbaar

Dit is geen look zonder betekenis. Dat kleding invloed heeft op je gedrag en hoe anderen jou zien, is door talloze studies onderschreven. De consensus: wie zich casual kleedt, ziet zichzelf als vriendelijk en benaderbaar. Een formele, zakelijke look straalt juist autoriteit en afstand uit.

De Amerikaanse Columbia University stelde in 2015 dat je outfit zelfs invloed heeft op je hersencapaciteiten.

De scandi style in beeld op het WK:

Wat zit er achter de scandi style? Sjors Ultee (35) is hoofdtrainer bij eredivisieclub SC Cambuur en voor NOS.nl brengt hij de tegenstanders van Oranje in kaart. Hij ziet al een tijdje bij staf en spelers in het betaalde voetbal een kledingswitch.

"Tien jaar geleden was de dresscode langs de lijn vrij stijf, iedereen in maatpak. Nu willen de meeste clubs polo's en sneakers voor spelers en staf. Ja, je wilt sportief overkomen, je bent geen advocatenkantoor."

Dat komt mede door de invloed van social media, zegt hij. "Er zijn nu zoveel camera's op je gericht. Een groot onderdeel van het trainersvak is een verzorgde kledingstijl en een afgetraind uiterlijk. Daarmee straal je een gezonde levensstijl uit. Een buikje verbergen onder je pak was iets voor de vroegere generatie."

Je look en persoonlijkheid

De hoofdtrainer heeft geen inzicht op hoe de 32 WK-coaches precies leidinggeven. "Dat weten alleen de spelers." Maar hij benadrukt dat hun kledingstijl moet passen bij hun persoonlijkheid en totaalvisie. "Reken maar dat ze die tot in elk detail uitdenken."

Welk type leider gaat er schuil achter de 'scandi style'? Vogue-hoofdredacteur Çiçek ziet aan die kledingstijl een type leider die Gen Z snapt. Dat is de lichting geboren tussen 1996 en 2015 en die nu rond de 25 jaar is, oftewel de gemiddelde leeftijd van een profvoetballer.

"Die generatie is wars van een 'mijn-wil-is-wet'-type die er met de zweep overheen gaat. Zij waarderen juist andere leiderschapskwaliteiten: dat je empathisch bent, dat je naar hen luistert en ze erbij betrekt. Met de scandi style draag je uit: ik ben professioneel én ik snap jullie."

Dat beeld onderschrijft Kees Kooijmans van The New Crew, een arbeidsbureau gespecialiseerd in Gen Z-werknemers.

Kennis van deze generatie is essentieel voor wie een team aanstuurt, weet hij. "Gen Z heeft niets met hiërarchie, ze zijn juist op zoek naar verbinding, ze willen met je levelen en zich serieus genomen voelen. Als je dat doet, accepteren ze dat jij de eindbeslissing neemt."

Met hen levelen doe je niet in een stijf pak. "Dat staat in hun beleving voor een autoritaire lichting leiders, die jou niet begrijpen en die willen dat jij doet wat zij zeggen zonder tegenspraak."

Van Gaal versus Noa Lang

De bondscoach van Oranje heeft een ijzeren wil en gelooft dat hij in de meeste gevallen gelijk heeft, blijkt uit een rondgang van sportsite The Athletic onder voormalig Van Gaal-spelers. Juist daarin ziet Gen Z-kenner Kooijmans wel wat uitdagingen voor de 71-jarige bondscoach, zeker in de omgang met jonge spelers. Hij noemt het voorbeeld van Noa Lang, de 23-jarige aanvaller die bij een training geblesseerd raakte, maar aangaf dat hij wilde doorspelen. Van Gaal vond dat niet verstandig en zei: wegwezen jij.

Daarop liep Lang boos weg.

"Ik snap goed dat dit hem raakte", zegt Kooijmans. "Lang voelde zich niet serieus genomen en werd op z'n plaats gezet. De nieuwe generatie pikt dat niet meer. Daar kun je van alles van vinden, maar dat ga je niet meer veranderen."

Heeft een ouderwets type bondscoach toekomst? Gen Z-kenner Kooijmans en Cambuur-trainer Ultee denken beiden van niet. Al ziet Ultee dat niet alleen als een generatiekwestie. Het heeft volgens hem ook te maken met een anti-autoritaire Nederlandse mentaliteit.

"Als je tegen een buitenlandse speler zegt: vraag eens aan de trainer waarom je wissel bent? Dan kijkt hij je niet-begrijpend aan, dat is not done. Maar een Nederlandse speler staat meteen voor je neus en eist een verklaring."

Leidinggeven in het voetbal kan in zijn ogen op veel manieren. "Het belangrijkste is dat het echt is. Als je amicaal doet, maar niet zo bent, prikken spelers daar doorheen."

Je moet de 'scandi look' niet dragen als die stijl niet bij je persoonlijkheid past, vindt Ultee. Zeker niet in zo'n stressvolle baan als bondscoach, waar alle ogen van de wereld op je zijn gericht.

Vogue-hoofdredacteur Çiçek is blij met de wat lossere 'scandi style', al ziet ze hem slechts terug bij 5 van de 32 bondscoaches. "Een pak dragen om uit te stralen dat jij de baas bent, is echt achterhaald. Je kan op veel meer manieren laten zien dat je een leider bent van nu. Kleding reflecteert de tijdsgeest. Ga mee met de tijdsgeest, dan volgt je look vanzelf."