Rusland plaatst Oekraïense kinderen in pleeggezinnen: 'Nog een oorlogsmisdaad'

• Geertruid Peene

  redacteur Online

In Rusland wordt openlijk gesproken over het verplaatsen van kinderen uit Oekraïne naar Rusland, ondanks internationale veroordelingen en waarschuwingen dat het zich hiermee schuldig maakt aan oorlogsmisdaden.

Onder meer mensenrechtenorganisaties en de Verenigde Naties hebben Moskou veroordeeld. Ook EU-buitenlandchef Borrell liet zich erover uit: "Indien bevestigd zou dit neerkomen op nog een oorlogsmisdaad", stelde hij vast. De VN kondigde half oktober een onderzoek aan naar Russische mensenrechtenschendingen, waaronder deze "vermeende versnelde adoptie van kinderen".

De afgelopen weken circuleerde er een vijfdelige Russische serie onder de naam Kindertijd. Terugkeer op sociale media. In de serie worden Oost-Oekraïense kinderen geïnterviewd die zijn ondergebracht in Russische pleeggezinnen. Beelden van kinderen die vertellen over hun "nieuwe familie" en de mogelijkheden in hun nieuwe land worden afgewisseld met beelden van verwoestingen in hun steden van herkomst.

In de serie vertelt een aantal kinderen hun ouders te zijn verloren door bombardementen. Dat geldt niet voor alle gedeporteerde kinderen. Zo vertelden Oekraïense ouders aan ABC News hoe hun kinderen door Rusland ontvoerd werden. En uit onderzoek van persbureau AP blijkt dat kinderen ook zijn voorgelogen.

Ruim 12.000 Oekraïense kinderen zijn sinds 24 februari gedeporteerd, maakte de persdienst van de Oekraïense openbaar aanklager gisteren bekend. Cijfers over vermiste, gewonde of overleden kinderen worden dagelijks bijgewerkt door de Oekraïense overheid. Veel van de gedeporteerde kinderen bevinden zich in Rusland, waar ze in pleeghuizen of pleeggezinnen verblijven. Oekraïne heeft Rusland opgeroepen de kinderen terug te laten keren naar Oekraïne.

'Liefde voor Rusland'

Maria Lvova-Belova is als presidentieel commissaris voor kinderrechten in Rusland verantwoordelijk voor het halen van de Oekraïense kinderen. Regelmatig deelt ze foto's en verhalen over hen op sociale media. Hieruit blijkt dat de kinderen in tegenstelling tot in de documentaire niet altijd heel enthousiast zijn bij aankomst in Rusland.

Zo berichtte de Russische nieuwswebsite Meduza dat Lvova-Belova deelde dat kinderen uit Marioepol allerlei nare dingen riepen over Poetin en het Oekraïense volkslied zongen. Nu de kinderen in pleeggezinnen zitten zou "deze negativiteit" zijn omgeslagen in "liefde voor Rusland".

Lvova-Belova is door onder meer de Verenigde Staten en de Europese Unie gesanctioneerd vanwege haar rol in de illegale deportaties van kinderen.

Genocide

"Veel mensen in Rusland zien er niets verkeerds in, omdat zij het zien als iets humanitairs: arme kinderen lijden, zij hebben gezinnen nodig en wij hebben gezinnen", zegt Lisa Gaufman, docent Russische discours en politiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Volgens Gaufman weten de meeste Russen niet dat kinderen op een gewelddadige manier van de ene groep naar een andere groep brengen, kan worden gezien als een handeling van genocide.

"Het is inderdaad een aanwijzing die kan duiden op genocide, als het gepaard gaat met specifieke opzet om de Oekraïners te vernietigen", zegt Marieke de Hoon, docent internationaal recht aan de Universiteit van Amsterdam.

Dat er zo openlijk gepraat wordt over het opnemen van Oekraïense kinderen in Russische gezinnen, is deels het gevolg van retoriek van de Russische staat, zegt Gaufman. "Er wordt al jarenlang op gehamerd dat Oekraïne geen echt land is, en geen echte taal en cultuur heeft."

Naast de 'verplaatsing' van Oekraïense kinderen zijn ook volwassenen onder druk meegenomen naar Russisch grondgebied, waarbij zij worden vastgehouden in zogenaamde filtratiekampen. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch stelt dat Rusland hiermee het oorlogsrecht ernstig schendt en zich mogelijk schuldig maakt aan misdaden tegen de menselijkheid.

Kinderen teruggekeerd

Of het verplaatsen van kinderen van de Donbas naar Rusland onder genocide valt, is lastig vast te stellen zonder dat het specifieke doel van vernietiging bewezen is. Kinderombudsvrouw Lvova-Belova laat regelmatig weten dat kinderen kunnen terugkeren naar Oekraïne als daar familieleden zijn bij wie ze terechtkunnen.

Volgens de Oekraïense autoriteiten zijn slechts 119 kinderen teruggekeerd, een fractie van het totale aantal gedeporteerde kinderen.