Armste land van Europa wacht een koude winter, 'Rusland verantwoordelijk'
Er staat Moldavië een lange, mogelijk koude en donkere winter te wachten. Rusland heeft de gastoevoer gehalveerd, elektriciteit is nauwelijks te betalen en bovendien is de stroomvoorziening kwetsbaar door de oorlog in buurland Oekraïne. De EU heeft een paar honderd miljoen euro aan giften en leningen toegezegd, maar dat is volgens de Moldavische regering niet voldoende.
Het armste land van Europa koos vorig jaar zomer voor een radicale koerswijziging. Jarenlang stond de voormalige republiek van de Sovjet-Unie onder leiding van de pro-Russische Igor Dodon. Daar kwam een einde aan toen de Partij van Actie en Solidariteit van president Maia Sandu de verkiezingen won; een partij die een strikt pro-Europese koers wil varen.
Moskou vond dat niet leuk. Eind vorig jaar, dus nog voor het begin van de oorlog in Oekraïne, halveerde het Russische Gazprom de gasleveranties, formeel vanwege betalingsachterstanden.
Mokerslag voor het land
Een mokerslag, hoewel de verminderde beschikbaarheid van gas volgens de staatssecretaris voor Energiezaken, Constantin Borosan, deels kon worden opgevangen met besparingsmaatregelen, vervanging van gas door kolen en stookolie en importen uit buurland Roemenië. Er is bovendien voldoende gas opgeslagen om het één wintermaand uit te kunnen zingen. Als Gazprom de gaskraan niet helemaal dichtdraait, komt Moldavië met een boel improvisatie de winter wel door, denkt hij.
Een groter probleem was, en is, dat een deel van het Russische gas werd gebruikt om de elektriciteitscentrale in Transnistrië te laten draaien. Dat Transnistrië is een deel van Moldavië dat zich in 1990 onafhankelijk verklaarde en sindsdien onder controle van Rusland staat. Toen de gastoevoer uit Moldavië nagenoeg stil kwam te liggen vanwege halvering van de Russische leveranties, viel Transnistrië weg als elektriciteitsleverancier.
Dat was een dreun die Moldavië nog steeds niet te boven is. Allereerst moest er worden gezocht naar een andere leverancier. Dat werd Oekraïne, maar dat werd geconfronteerd met een Russische invasie en een eindeloze reeks aanvallen op de infrastructuur, waaronder het elektriciteitsnet. Daardoor viel de Oekraïense stroom in Moldavië weg. Er werd een nieuwe leverancier gevonden in een ander buurland: Roemenië.
Maar ook die oplossing is allesbehalve probleemloos. Allereerst lopen de hoogspanningsleidingen deels over Oekraïens grondgebied. Als het elektriciteitsnetwerk in het zuidwesten van Oekraïne wordt aangevallen, wordt de stroom uit veiligheidsoverwegingen automatisch afgeschakeld en dan zit Moldavië dus ook zonder.
Te duur
En dan is er het financiële aspect. Roemenië rekent Europese prijzen voor het gas en de elektriciteit die het Moldavië levert en die liggen veel hoger dan de prijzen voor Russisch gas en Transnistrische en Oekraïense stroom. Het grootste deel van de bevolking verdient lang niet genoeg om die te kunnen betalen. De regering zou graag maximumprijzen voor consumenten invoeren op het niveau van Roemenië, maar dat kost de schatkist handenvol geld: 1,1 miljard euro voor vijf wintermaanden.
Dat geld heeft Moldavië niet. De EU heeft inmiddels steun toegezegd. "Dat zal aanzienlijk bijdragen om de financiële gevolgen voor burgers te verminderen", zegt staatssecretaris Borosan. "Maar toch, we hebben meer steun nodig."
'Rusland verantwoordelijk'
Volgens hem is er maar één verantwoordelijke voor de moeilijke situatie waarin zijn land nu verkeert: Rusland. "Toen Gazprom de gasleveranties aan Moldavië verminderde, had dat invloed op de gasconsumptie. We hadden een tekort. Dat beïnvloedde de elektriciteitsopwekking en nu hebben we een tekort aan elektriciteit. Het is zonneklaar."
Sommige waarnemers stellen dat Rusland Moldavië met opzet in deze situatie heeft gebracht. Onbetaalbare energie leidt er vanzelf toe dat de kiezers met hangende pootjes naar Moskougezinde partijen terugkeren om de gasleveranties hersteld te krijgen en daarmee ook weer betaalbare stroom uit Transnistrië te ontvangen, is volgens hen de gedachtegang in Moskou.
En daar maken de Russen volgens Constantin Borosan een cruciale denkfout. "De bevolking van Moldavië heeft vorig jaar heel duidelijk en heel krachtig gekozen." Voor Europa en tegen Rusland, wil hij maar zeggen.
