Kabinet zoekt miljarden vanwege hogere rente en kosten energiesteun

Het kabinet moet de komende maanden naarstig op zoek naar vele miljarden om de financiën weer in balans te brengen. De aangekondigde energiesteun, zoals het prijsplafond, drukt zwaar op de begroting. Daar komt ook nog eens de stijgende rente bij, waardoor de overheid mogelijk meer dan 9 miljard euro per jaar extra kwijt is.

Dat staat in de Najaarsnota, die minister Kaag van Financiën vandaag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Uit die stand van zaken over 's lands financiën blijkt dat uitgaven en inkomsten niet meer met elkaar in evenwicht zijn. De dekking voor de grote uitgaven moet gevonden worden op de lopende begroting, wat lijkt te betekenen dat er op andere posten bezuinigd moet worden.

"Als uitgaven niet worden gedekt, zou de rekening worden doorgeschoven naar toekomstige generaties en bestaat het risico dat de overheid de inflatie aanwakkert", laat Kaag weten.

"Zie het als een voorwaarschuwing, dat niet alles meer kan", zegt Kaag over de Najaarsnota:

Er is wel een kleine meevaller. Veel ministeries hebben dit jaar tot nu toe minder geld uitgegeven dan begroot, bijvoorbeeld omdat projecten niet uitgevoerd kunnen worden door gebrek aan personeel. Deze zogeheten 'onderuitputting' bedraagt nu 2,7 miljard euro en zou nog hoger uit kunnen vallen. Maar de vraag is of het genoeg is om alle gaten te dichten.

Energiesteun

Het prijsplafond in de energierekening, waardoor huishoudens vanaf 1 januari niet de volle mep betalen, kost ruim 11 miljard euro. Daarbovenop komt nog de 1,65 miljard euro steun die energie-intensieve mkb'ers krijgen, zoals bakkers en tuinders.

Om die maatregelen te betalen, gaan bedrijven in de fossiele sector, zoals olie- en gasbedrijven, een heffing betalen over hun overwinsten. Dat levert naar verwachting 3,2 miljard euro op. Ook producenten die elektriciteit opwekken met zon, wind of kerncentrales krijgen een heffing omdat ze door de hoge elektriciteitsprijzen wel erg makkelijk hoge winsten maken.

Hoeveel dat opbrengt is nog niet duidelijk, maar er is naar schatting nog 7,5 miljard euro nodig om de energiesteun te dekken. En dat kan nog oplopen als de energieprijzen nog verder oplopen, waarschuwt Kaag.

Rente op staatsschuld stijgt

Daar komt nu nog een nieuw probleem bij: voor het eerst sinds lange tijd is de rente weer aan het stijgen. De tijd van bijna gratis geld lenen is voorbij. Dat geldt ook voor de rente die de overheid betaalt. Aflopende leningen moeten opnieuw gefinancierd worden tegen hogere rentes.

Daardoor is de overheid meer geld kwijt: dat kan volgens Kaag oplopen naar 5,8 tot mogelijk 9,2 miljard euro per jaar. Hoe deze hogere rente-uitgaven gedekt gaan worden wil het kabinet komend voorjaar besluiten.

Zwembaden

Er staan ook nog nieuwe steunmaatregelen in de Najaarsnota voor scholen, culturele instellingen en verenigingen. Zij krijgen volgend jaar extra geld om de inflatie op te vangen. Dat is nodig omdat de reguliere prijsindexatie op de subsidies plaatsvond vóór de grote prijsstijgingen.

Zwembaden die moeite hebben om de energierekening te betalen krijgen in totaal 207 miljoen euro voor dit jaar en volgend jaar. Voor amateursportverenigingen die veel energiekosten hebben komt er noodfonds van 6 miljoen euro. Voor zorginstellingen die in problemen komen wordt 30 miljoen euro gereserveerd.