Weer een poging met NASA's maanraket, what's taking so long?

• Ivo Landman

  redacteur Online

Nu orkaan Nicole is doorstaan, staat NASA in de startblokken voor de volgende lanceerpoging van de Artemis-raket. Morgenochtend om 07.04 uur Nederlandse tijd, of in de twee uur daarna, wordt het gevaarte op weg gestuurd naar de maan.

Tenminste, als het deze keer wel lukt. Het is de derde poging alweer sinds augustus, en dat uitstel komt boven op de jarenlange vertragingen tijdens de bouw van het Space Launch System (SLS), zoals de Artemis-raket officieel heet.

Waarom duurt het allemaal zo lang? In de jaren 60 werd eenzelfde soort maanraket (Saturnus V) in een paar jaar tijd, met toen volstrekt nieuwe technologie, uit de grond gestampt en getest. Met het SLS is NASA sinds 2010 bezig en met de Orion-capsule, boven op de raket, al sinds 2006. Wat is er nu zo anders?

Je kunt de twee maanraketten niet zomaar vergelijken, waarschuwt ruimtevaarthistoricus Jennifer Levasseur. "Ze konden in de jaren 60 wel bouwen op hun ervaring met raketten, maar niet op bestaande technologie, zoals nu." De uitdaging is nu het bij elkaar brengen van oude en nieuwe technologie. Het SLS gebruikt dezelfde motoren en boosters als de spaceshuttle. "We weten hoe die werken. De vraag is hoe het in elkaar te schuiven."

Dat dat in elkaar schuiven zo lang duurt, zit hem in iets anders: geld. Het budget voor het Apollo-project was midden jaren 60 bijna ongelimiteerd. De VS moest en zou de race naar de maan winnen van de Sovjet-Unie. "Er ging enorm veel geld naar de ontwikkeling van de Saturnusraket zodat die zou doen wat-ie moest doen. De druk om dat doel te bereiken was hoog."

Dat betekende ook dat NASA bereid was grote risico's te nemen. Zelfs na een niet bepaald feilloos verlopen onbemenste testvlucht ging de eerste missie met astronauten aan boord, Apollo 8, toch meteen naar de maan. "Ze nemen dat soort risico's niet meer. NASA heeft geleerd van de tragedies met de spaceshuttle", zegt Levasseur. "Daarom wordt er nu eindeloos getest. Ze hebben geleerd de tijd te nemen en dat geduld op te brengen. Daarom zijn de vertragingen eigenlijk juist goed nieuws."

Hangar te groot

Met de bouw van de Saturnusraket ging het trouwens ook niet van een leien dakje, memoreert ruimtevaartexpert Ronald Klompe. Een rakettrap knalde finaal uit elkaar en er waren ook zorgen over de motoren van de tweede trap, die instabiel bleken. "Het verschil is dat ze toen het geld hadden om er een paar op te offeren om erachter te komen waar het probleem zat."

Met het SLS waren de problemen de afgelopen jaren stukken tijdrovender. Een enorme las-installatie stond uit het lood en moest opnieuw worden gebouwd, de deksel van een tank donderde naar beneden en raakte beschadigd en het ontwerp van de raket werd zo aangepast dat die in de enorme hangar zou passen.

Ieder probleem kostte maanden vertraging, ook omdat er voor het SLS geen extra budget was om problemen op te lossen. "Ze moesten het met dezelfde middelen doen als begroot", legt Klompe uit. "Dan krijg je automatisch uitstel."

Drie belangrijke missies uit het Apolloproject in beeld:

De strakke begrotingsdiscipline verklaart ook deels het gedoe rond de lancering. Voor de Saturnus was een speciaal testmodel gebouwd waarmee maandenlang was geoefend voordat de eerste echte Apollo-maanraket de hangar uit werd gerold. Zo'n testmodel was er niet voor het SLS. Te duur. "De eerste keer dat de maanraket naar het lanceerplatform werd gereden, was ook de eerste keer dat de lanceerprocedure kon worden geoefend", zegt Klompe. "Vandaar dat er meteen allerlei trammelant ontstond."

Apollo en Artemis hebben één ding wel gemeen, merkt Levasseur op: de rol van de publieke opinie. Er was in de jaren 60 een enorm enthousiasme voor het maanprogramma, maar er was ook veel politieke onrust. "Nu gaan we opnieuw, en mensen hebben dezelfde gemengde gevoelens: waarom geven we hier geld aan uit terwijl we al deze problemen hebben? Wat gaat Artemis eigenlijk bereiken? NASA zal het beter moeten verkopen", stelt Levasseur. Al ziet ze ook een lichtpuntje . "Er is veel enthousiasme onder jongeren voor ruimtevaart, dat helpt."

Voor morgen heeft ze goede hoop dat Artemis 1 eindelijk de ruimte in gaat. "Bij de eerste poging wist ik nog niet zeker of ze er klaar voor waren maar de laatste tijd krijg ik positieve signalen. Ze hebben het gevoel dat het allemaal begint te kloppen. Al is er altijd weer nieuw uitstel mogelijk. NASA neemt geen enkel risico."