Maanraket in de startblokken: 'Kan niet wachten tot het beest van de grond komt'

• Ivo Landman

  redacteur Online

Vanmiddag verheft zich, als alles goed gaat, voor het eerst sinds 1972 een gigantische maanraket vanuit Florida. Nog zonder astronauten aan boord, want de lancering van het gevaarte zo groot als de Domtoren is een testvlucht. De missie markeert het begin van een nieuw tijdperk in de ruimtevaart: de start van het Artemis-maanprogramma. Een mijlpaal voor NASA, maar ook voor de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, die een belangrijk aandeel levert.

Je kunt de lancering, die gepland staat tussen 14.33 en 16.33 uur, live zien op NOS.nl en in de NOS-app.

In het NASA-hoofdkwartier in Houston lijken de gloriedagen van het Apollotijdperk een klein beetje te herleven. Sinds enkele weken torent NASA's nieuwe maanraket hoog boven vlieg- en lanceerbasis Cape Canaveral in Florida uit. Het Space Launch System is de krachtigste raket sinds de Saturnus V, die in de jaren 60 de eerste mensen naar de maan schoot.

Maar voor Europa is de start van het maanprogramma misschien wel historischer dan voor de Amerikanen. "Want zij zijn er al een keer geweest", zegt ESA-manager Philippe Schoonejans. "Nu gaat ook Europa op weg naar de maan."

ESA levert de European Service Module (ESM), die toekomstige maanreizigers van zuurstof, warmte, water, stroom en voortstuwing voorziet. "Het is heel bijzonder dat NASA bereid is Europa zo'n belangrijk stuk van de raket te laten maken. Voorheen vonden ze dat veel te riskant. Ze hebben nu toch dat risico durven nemen. We winnen als Europa steeds meer het vertrouwen met onze ruimtevaarttechnologie."

In Nederland worden de zeven meter lange zonnepanelen van de ESM gemaakt:

Het leeuwendeel van de kosten - zo'n 4 miljard dollar per Artemis-vlucht - wordt door de VS opgebracht. ESA betaalt zo'n 350 miljoen euro. Wat krijgen ze daarvoor terug?

Allereerst gaat het om wetenschap, benadrukt Schoonejans. "Op de Zuidpool van de maan liggen hele andere maanstenen dan in de gebieden waar de Apollo-astronauten zijn geland. Er is daar 4,5 miljard jaar geen licht geweest. Die maanstenen zijn onaangetast en daarvan kunnen we heel veel leren over het ontstaan van de maan en de aarde."

De Artemisvluchten hebben ook een ander doel: uiteindelijk willen NASA en ESA naar Mars. "We willen ook allemaal technieken uitproberen om naar Mars te komen en om langer op de maan te blijven. Leren hoe we van het daar aanwezige ijs en maanstof brandstof kunnen maken en zuurstof eruit kunnen halen."

Er zijn bij deze testvlucht drie poppen aan boord, vol met sensoren, om de vibraties, G-krachten en straling te meten die astronauten te verduren gaan krijgen:

In Houston zit de vluchtleiding die de missie de komende weken gaat aansturen. Er is ook een ESA-team in de VS om mee te kijken hoe het Europese deel werkt.

Wat minder bekend is: ook in Nederland is er een control room die Houston ondersteunt, goed verborgen in de Zuid-Hollandse duinen bij ESTEC in Noordwijk. Alle systemen van de ESM worden er in de gaten gehouden. Ze zijn in ESA's Erasmus Support Facility na twee jaar voorbereiding helemaal klaar voor de lancering, verzekert system engineer Kevin Pasay. "We kunnen niet wachten tot het beest van de grond komt."

Aan de vlucht gingen de nodige simulaties vooraf, ook om de communicatie met Houston te oefenen. Vanuit de VS werden er situaties nagebootst waarbij er iets misgaat. "We kregen bijvoorbeeld een scenario na het uitvouwen van de zonnepanelen", zegt Pasay. "En ze vroegen vanuit Houston: is alles oké voor de raketboost-manoeuvre? Alles leek goed, maar toen keken we naar de camerabeelden. We zagen een groot gat in de steun van een van de zonnepanelen door een inslag van ruimtepuin. Dat was dus geen 'go'."

Als zich in het echt zoiets voordoet, kunnen de gevolgen dramatisch zijn. Denk aan een Apollo 13-achtig scenario, de maanreis in 1970 die de drie bemanningsleden ternauwernood overleefden. Daarom heeft de Europese module enorm veel back-up-systemen. "En nog meer back-up-systemen voor de back-up-systemen."

En al die systemen worden gemonitord in Noordwijk. "Een groot gat in een zonnepaneel zien ze in Houston ook wel, maar ze zijn geen experts in zaken als de stroomverdeling of andere systemen van ESA."

Pasay heeft er alle vertrouwen in dat de vlucht voorspoedig verloopt. "Ik ben een optimist, mijn enige angst is dat meneer Murphy met zijn wet langskomt op het feestje. Dat er iets gebeurt dat niemand heeft voorzien. Maar juist daarom is deze vlucht een test, zonder astronauten."

Bekijk hier terugblikken op de reis van de Apollo 11 in 1969, toen de eerste mens een voet op de maan zette, en de laatste maanmissie van de Apollo 17 in 1972: