Uiteenlopende reacties stikstofuitspraak, van 'logisch' tot 'dramatisch'

De stikstofuitspraak van de Raad van State van vanochtend, waarbij er een streep is gegaan door de bouwvrijstelling, leidt tot zeer uiteenlopende reacties. Mobilisation for the Environment (MOB) die de zaak had aangespannen is "zeer tevreden". Brancheorganisatie Bouwend Nederland is helemaal niet tevreden en noemt de uitspraak "dramatisch". In de Tweede Kamer zijn de reacties wisselend.

Advocaat Valentijn Wösten van MOB noemt het "een prima uitspraak". Volgens hem is de uitspraak ook "volkomen logisch". Hij benadrukt dat de regering zich aan de wetgeving moet houden, zowel op nationaal als internationaal niveau.

De Raad van State deed vanochtend uitspraak in de zaak van MOB tegen de vergunning voor het ondergrondse opslagproject Porthos. De bestuursrechter bepaalde dat de stikstof die bij de aanleg van de infrastructuur wordt uitgestoten, niet buiten beschouwing kan worden gelaten.

Geen verrassing

"De Raad van State heeft nu gezegd, wat iedereen al kon voorspellen", zegt Wösten. Dat hoeft niet te betekenen dat bouwprojecten nu grote vertraging oplopen, zoals wel wordt gevreesd. "Dit gaat niet meer werk zijn dan voor juli 2021. Voor die tijd moesten partijen in de bouw ook al door deze hoepel springen."

Dat de rechter nu een streep haalt door de bouwvrijstelling heeft het kabinet volgens Wösten aan zichzelf te wijten. "Het was het zoveelste geitenpaadje om het biodiversiteitsprobleem te omzeilen."

Branche-organisaties

"De uitspraak-Porthos had slechter gekund en is relatief gunstig", stelt Erik Klooster directeur van VEMOBIN. Die organisatie vertegenwoordigt olieraffinaderijen in de Rotterdamse haven. Hun leden ExxonMobil, Shell, Air Liquide en Air Products nemen deel in het Porthos-project waarin zij CO2 gaan afvangen en opslaan in de Noordzee.

Hij denkt dat het project alsnog snel van de grond kan komen. Maar voor toekomstige bouwprojecten is het een ander verhaal. "Grote offshore wind- en groene waterstofprojecten lopen vertraging op. En dat terwijl we haast moeten maken om de klimaatdoelstellingen te halen."

Dezelfde verontrusting is er bij bouwers en ondernemers in duurzame energie. De bouw moet door deze uitspraak nu voor elk project een vergunning aanvragen, waarbij wordt aangeven hoe ze natuurschade die door de uitstoot van stikstof bij de bouw vrijkomt, gaan compenseren.

'Piekbelasters snel uitkopen'

"Het kabinet zal voldoende experts die de bouwvergunningen op stikstofuitstoot kunnen beoordelen beschikbaar moeten stellen én daarnaast piekbelasters zo snel mogelijk uitkopen", zegt voorzitter Maxime Verhagen van Bouwend Nederland. "Dat hadden ze de afgelopen 3,5 jaar al moeten doen."

"Deze uitspraak is dramatisch voor de bouwsector. Met het schrappen van de bouwvrijstelling gaat Nederland in feite op slot", waarschuwt de branchevereniging. "Elk project moet opnieuw door ambtenaren beoordeeld worden. Dat levert niet alleen vertraging op, maar daardoor worden de kosten hoger. Er is ook een gebrek aan ambtenaren die die vergunningen kunnen beoordelen."

Energietransitie vertraagd

En niet alleen de bouwsector vreest vertragingen. "Deze uitspraak is slecht nieuws voor de energietransitie. Terwijl we gisteren van het Planbureau van de Leefomgeving hoorden dat Nederland niet op koers ligt de klimaatdoelen te halen. Er is nu juist extra actie nodig", aldus Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE).

"Het is onuitstaanbaar dat een heel klein beetje extra tijdelijke stikstofuitstoot, het nu aflegt tegen fors minder uitstoot op de lange termijn. Dit gaat om projecten die 15 tot 25 jaar lang leiden tot minder uitstoot van stikstof én CO2. Denk aan het bouwen van windmolens op zee, of warmtenetten die zorgen dat je minder gas en kolen hoeft te verbranden. Denk aan laadinfrastructuur voor elektrische auto's."

Dat onderschrijft ook Netbeheer Nederland, de brancheorganisatie van alle energienetbeheerders. "Dit zorgt voor langere vergunning- en omgevingsprocessen met mogelijk twee jaar. De energietransitie loopt hierdoor verdere vertraging op, terwijl we nu al achterlopen op de duurzame doelen."

En ook de boeren laten van zich horen. Boerenactiegroep Agractie stelt dat dit de zoveelste miskleun van de overheid is. "Er wordt te rigide naar de factor stikstof gekeken. Het is tijd voor realistisch beleid dat Nederland van het slot haalt en de Staat van Instandhouding (SVI) van de natuur centraal stelt."

Regeringspartijen in Tweede Kamer

Ook de regeringspartijen in de Tweede Kamer reageren wisselend op de uitspraak van de Raad van State.

Volgens de VVD onderstreept de uitspraak nog eens waarom we het stikstofprobleem moeten aanpakken. "Nederland staat stil en moet van het slot. Om boerderijen een vergunning te geven, huizen te bouwen, wegen aan te leggen en te investeren in onze economie", zegt Kamerlid Van Campen.

Ook D66 ziet het oordeel van de rechter als nieuw signaal de uitstoot van stikstof terug te dringen. Volgens Kamerlid De Groot moet de deadline die bemiddelaar Remkes eerder stelde voor de aanpak van zogenoemde piekbelasters weer op tafel en krijgen grote uitstoters een jaar de tijd om de balans op te maken: "Daarna zal er moeten worden onteigend."

Voor het CDA is het oordeel van de Raad van State "een forse tegenvaller". Maar Kamerlid Geurts benadrukt dat de uitspraak niet betekent dat er niets meer kan: "Elk project zal individueel moeten worden beoordeeld."

Kamerlid Grinwis van de ChristenUnie noemt de uitspraak een harde klap voor de noodzakelijke energietransitie en de woningbouw. De partij is bang voor een "boerderij-jacht" op het platteland, "omdat overheden en projectontwikkelaars voor ieder project vooraf stikstofruimte moeten zien te fiksen". Grinwis voegt eraan dat de Tweede Kamer ook naar zichzelf moet kijken en deugdelijke wetgeving moet afleveren die de natuur goed beschermt. "En dat hebben we onvoldoende gedaan."

Oppositie

SP-Kamerlid Beckerman vindt dat "de verschillende crises alleen maar dieper worden, terwijl de coalitiepartijen openlijk ruzie maken". Ook volgens GroenLinks-leider Klaver maakt de uitspraak van de Raad van State de crisis potentieel veel groter. Hij wil weten wat het kabinet gaat doen om te voorkomen dat de bouw helemaal instort. En zijn PvdA-collega Thijssen wil dat het kabinet nu niet langer draalt, maar dat het gaat handelen: "We moeten bouwen, de natuur verstevigen en zorgen dat de boeren het kunnen meemaken."

Kamerlid Vestering van de Partij voor de Dieren vindt dat het kabinet moet breken "met het taboe op het intrekken van vergunningen". Volgens Denk-woordvoerder Van Baarle onderstreept de uitspraak "welke puinhoop de kabinetten-Rutte van dit dossier hebben gemaakt".

Morgen debatteert de Kamer over de stikstofaanpak. Een deel van de oppositie wil dat ook premier Rutte aan dat debat meedoet, maar daar is geen Kamermeerderheid voor.