Straks alleen 'schone' nieuwe auto's, maar zijn we te afhankelijk van China?

• Carli Kooijman

  redacteur Economie

Van 10 procent nieuwe elektrische auto's in het tweede kwartaal van dit jaar naar 100 procent fossielvrij rijden. Dat is de uitdaging waar Europa voor staat na een besluit van de Europese Unie (EU) dat er vanaf 2035 in de EU geen nieuwe auto's meer mogen worden verkocht die CO2 uitstoten.

"Het is goed dat de EU dit wil en nodig dat het gebeurt," zegt industrieel ecoloog René Kleijn van de Universiteit Leiden. "Maar er zijn hobbels op de weg. Europa loopt heel erg achter in de productie van elektrische auto's ten opzichte van een grote speler als China. Onze afhankelijkheid van dat land zal enorm toenemen."

Afhankelijk van China

Dat we dat niet moeten willen heeft de oorlog in Oekraïne aangetoond, zegt Benjamin Sprecher, die aan de TU Delft onderzoek heeft gedaan naar de productieketen van elektrische auto's: "Die laat zien dat we niet te afhankelijk moeten zijn van bepaalde landen voor onze grondstoffen". Maar de afhankelijkheid van China is nu al groot, aldus Sprecher, waardoor ingrijpen tegen China bij een mogelijk conflict onszelf hard raakt. "Wat nou als ze Taiwan binnenvallen? Dan kunnen ze ons onder druk zetten."

De grondstoffen die gebruikt worden voor elektrische autobatterijen zoals kobalt en lithium komen vooral uit landen als Congo en Australië. "Maar hoe verder in de productieketen, hoe dominanter China wordt", zegt industrieel ecoloog Kleijn.

Vooral in de productie van autobatterijen is China dominant:

De vraag is dus: hoe kan Europa omschakelen naar elektrisch rijden zonder zwaar te leunen op China? Europarlementariër Jan Huitema, die voor de VVD betrokken was bij het overleg over de emissievrije auto's, erkent het belang hiervan.

"Want die afhankelijkheid is niet alleen een probleem voor elektrische auto's maar ook voor de energietransitie. Het risico is dat we afhankelijker worden van andere landen voor de grondstoffen voor onze windmolens en zonnepanelen." Om dat te voorkomen, werkt de EU aan wetgeving.

'Echte vrienden'

Om minder afhankelijk te worden, kijkt de EU onder meer naar eigen winning van grondstoffen en productie van autobatterijen in Europa. "Maar als je alleen al kijkt naar hoe lang het duurt om een nieuwe mijn te bouwen," zegt Sprecher van de TU Delft. "Dat kan zo'n 15 jaar duren, dat lukt dus niet meer voor 2035. China daarentegen zag het belang van de winning van kritische grondstoffen al in sinds de jaren 80."

Tegelijkertijd hoeft ook niet alles uit Europa te komen. "De EU zal bijvoorbeeld voor grondstoffen ook naar andere landen kijken," voegt René Kleijn toe. "Eerst naar de echte vrienden, zoals Australië of Canada. Maar daarna ook naar andere landen in Afrika bijvoorbeeld."

Recyclen

De afhankelijkheid van China kan ook worden afgebouwd door het repareren en recyclen van elektrische batterijen te optimaliseren. Hoe minder nieuwe batterijen er nodig zijn, hoe minder je uit China hoeft te halen, is de gedachte.

"Dat is wel vooral voor de lange termijn," nuanceert Sprecher. "Pas na de opbouwfase, als er jaren later auto's stuk gaan, kun je die gaan recyclen. Maar de auto's moeten er eerst komen."

Uiteindelijk kunnen autobatterijen ook voor een ander doel ingezet worden. "Dat heet second use," vertelt Janet Kes van Auto Recycling Nederland. "Die batterijen kan je bijvoorbeeld gebruiken voor energieopslag op plaatsen waar je geen netstroom hebt." Dat kan onder meer handig zijn in de bouw of op festivals, voegt ze eraan toe.

'Elektrisch rijden lost niet alles op'

Mocht alles volgens het plan van de Europese Unie verlopen, dan is er toch nog een kanttekening te plaatsen bij de elektrische toekomst. Benjamin Sprecher: "Mijnbouw en zware industrie blijven gewoon nodig voor de productie van batterijen en de EU wil dat opschalen." Dat kan volgens hem gevolgen hebben voor het milieu en de mensen die het zware en soms gevaarlijke werk moeten verzetten.

Daarom is het ook zaak dat mensen minder vaak de auto pakken, ook al is die elektrisch, vindt hij: "Meer openbaar vervoer, meer deelauto's, minder nieuwe auto's kopen, dat is de echte oplossing."