Dieseltekort dreigt vanwege importverbod van Russische brandstof

• Rob Koster

  Economieverslaggever

Europa is niet alleen verslaafd geraakt aan Russisch gas, maar ook aan Russische diesel. Er wordt veel meer diesel gebruikt dan de Europese raffinaderijen produceren. Ook wordt er in Europa veel diesel gemaakt uit Russische olie.

Vanwege de oorlog in Oekraïne mag er binnenkort geen olie en diesel meer geïmporteerd worden in de Europese Unie en daarom groeit de vrees voor een dieseltekort.

Op dit moment is diesel aan de pomp al duurder dan benzine, waar dat vele jaren lang andersom is geweest. Omdat het aantal particuliere dieselrijders in hoog tempo afneemt, treft de prijsverhoging vooral de transportsector en het bedrijfsleven. Indirect betaalt de consument hiervoor omdat de hoge dieselprijzen verwerkt worden in de prijs van producten.

Op zich is er olie genoeg in de wereld en zou er dus ook genoeg diesel gemaakt moeten kunnen worden. Het tekort wordt veroorzaakt doordat veel raffinaderijen vooruitlopend op de sancties de import van Russische olie en diesel al verminderd hebben. Niet alleen Europa maar ook de VS probeert nu uit andere werelddelen diesel te importeren.

Diesel uit de verschillende raffinaderijen in Rotterdam wordt vaak gemaakt met zogenoemde Oeral-olie uit Rusland. Het is voor raffinaderijen niet makkelijk om vergelijkbare olie op de wereldmarkt te vinden of hun raffinageprocessen aan te passen. Over de hele wereld struinen oliebedrijven nu de markt af op zoek naar alternatieven voor Russische olie en diesel.

BP heeft een van de grootste raffinaderijen in Europa in Rotterdam en produceert ieder uur een miljoen liter diesel. Het bedrijf heeft na het begin van de oorlog in Oekraïne de import van Russische olie onmiddellijk gestopt, vertelt Karen de Lathouder, bestuursvoorzitter van BP Nederland. De raffinaderij in Rotterdam kon vrij eenvoudig overschakelen maar bij veel andere bedrijven ligt dit ingewikkelder.

"Het is wel lastig om in een raffinaderij helemaal over te stappen van de ene ruwe olie naar de andere omdat elke olie net een andere samenstelling heeft. De raffinaderijen zijn precies ontworpen voor een speciale mix van olie en daar draait die fabriek het lekkerste op. Als die mix verandert dan werkt het niet meer zo goed," vertelt De Lathouder.

Gaat de vlam uit de pijp?

Doordat het tijd gaat kosten om deze alternatieven geschikt te maken voor de pomp, verwacht de Belangenvereniging Tankstations (BETA) dat de komende maanden op sommige plekken geen diesel meer te krijgen zal zijn. "We weten dat de aanvoer uit Rusland stokt, terwijl de vraag groot is", zegt Tim Schoenmakers van BETA. "Dat betekent dat er onvermijdelijk op een termijn van maanden droogvallers gaan zijn."

Vanaf 5 december mag er geen ruwe olie meer geïmporteerd worden uit Rusland, vanaf 5 februari volgend jaar geldt dit ook voor aardolieproducten zoals diesel. Om een mogelijk dieseltekort te voorkomen heeft het Centraal Orgaan Voorraadvorming Aardolieproducten (COVA), 550 kiloton diesel opgeslagen waarmee Nederland 90 dagen vooruit moet kunnen. Het COVA zorgt in opdracht van de minister voor Klimaat en Energie voor strategische olievoorraden die bij een tekort worden ingezet om economische schade te voorkomen.

De branchevereniging van grote oliebedrijven (VEMOBIN) is blij dat de overheid een voorraad heeft aangelegd maar gaat er vooralsnog van uit dat die niet aangesproken hoeft te worden. "Ik verwacht geen dieseltekort, zeker niet in Nederland want we produceren hier drie tot vier keer meer dan we verbruiken. De situatie in Europa is wel zorgwekkend, we zien dat de voorraden heel laag zijn en verwachten een vermindering van de dieselimport dus dat zal leiden tot een groter tekort," vertelt Erik Klooster, directeur van VEMOBIN.

Minister Rob Jetten voor Klimaat en Energie heeft een groot aantal deskundigen uit de oliesector aan het werk gezet om voor december een noodplan te maken, mocht de strategische voorraad volgend jaar niet genoeg blijken te zijn. In dat noodplan moet komen te staan wie er in welke volgorde recht heeft op diesel bij een tekort. Het plan moet ervoor zorgen dat hulpdiensten als politie, brandweer en ambulances verzekerd zijn van brandstof. Daarnaast moeten andere cruciale sectoren verzekerd zijn van diesel om bijvoorbeeld supermarkten van voedsel te voorzien.