Overheid schiet tekort bij huisvesting statushouders, zegt Adviesraad
De overheid schiet tekort bij het huisvesten van asielzoekers met een verblijfsvergunning, staat in een onderzoeksrapport van de Adviesraad Migratie. Tussen gemeenten bestaan daarbij grote verschillen.
"Het Rijk heeft een huisvestingscrisis gecreëerd rondom statushouders", zegt Monique Kremer, voorzitter van de Adviesraad Migratie. "De woningnood wordt niet door statushouders veroorzaakt, maar ze hebben er wel last van."
Al sinds 2018 stagneert de uitstroom van asielzoekers met een verblijfsvergunning uit de azc's. Vorige week, op 12 oktober, verbleven er zo'n 17.500 statushouders in de opvang en dat aantal groeit.
De Adviesraad ziet hiervoor drie oorzaken: de wooncrisis, de crisis in het asielstelsel en een aantal knelpunten in de uitvoering en uitwerking van het migratiebeleid op gemeentelijk niveau. De combinatie van die omstandigheden maakt het tijdig huisvesten van statushouders in gemeenten een grote uitdaging.
Deze grafiek laat zien hoe de groep statushouders die in de asielopvang verblijft groeit:
Statushouders zouden volgens de adviesraad weer een wettelijke urgentiecategorie moeten zijn, zoals ze waren tot 2017. "Daarmee geeft het Rijk het signaal af aan gemeenten dat het het huisvesten van statushouders belangrijk vindt", zegt Kremer.
Omdat de huisvesting van statushouders niet goed verloopt, adviseert de raad overheden verder om te investeren in flexibele woonoplossingen. Gemeenten zouden die moeten ontwikkelen en het Rijk zou daar langdurig in moeten investeren.
De gemeentelijke taakstelling wordt deels gebaseerd op voorspellingen over de instroom en die prognose wordt maar twee keer per jaar aangepast. Ook dat is een probleem. Prognoses in opeenvolgende periodes kunnen enorm verschillen; zo was de taakstelling voor de eerste helft van 2021 twee keer zo groot als die voor de zes maanden ervoor.
Wat gaat er momenteel fout bij aanmeldcentrum Ter Apel? Bekijk het in deze video:
De voorspellingen voor dit jaar zijn te laag ingeschat en de huidige opvangcrisis zorgt er ook voor dat het huisvesten moeizaam loopt, omdat er enkel focus is op de korte termijn. De Adviesraad Migratie wil dat gemeenten vaker en sneller worden geïnformeerd over afwijkingen tussen de prognoses en het daadwerkelijke aantal statushouders dat ze moeten huisvesten.
Niet slecht
Toch doen gemeenten het dit jaar niet slecht, zegt de raad. In 2021 hebben gemeenten meer dan 10.000 statushouders meer gehuisvest dan in 2020. In de eerste helft van 2022 waren het er in totaal bijna 12.000. Daarmee hebben zij hun taakstelling gehaald en hebben zij een (bescheiden) deel van hun langdurige achterstand ingelopen.
In het verleden hebben niet alle gemeenten namelijk genoeg woningen aan statushouders toegewezen. Kremer: "Na de hoge instroom in 2015 hebben gemeenten in een jaar tijd 40.000 statushouders gehuisvest, maar daarna verslapte de aandacht bij alle overheden." In de cijfers is te zien dat in 2018 en 2019 relatief weinig statushouders een woning hebben gekregen.
In totaal wachten nu nog zo'n 17.500 statushouders op een woning. De meesten wonen in afwachting van een huis nog in een asielzoekerscentrum, waar ze plekken bezet houden van asielzoekers die nog in de aanvraagprocedure zitten.
Als zij allemaal een woning zouden hebben, dan kan de tijdelijke opvang gesloten worden, daarom blijft de staatssecretaris gemeenten verzoeken om haast te maken met huisvesten. Alle gemeenten moeten bijdragen aan de huisvesting van vergunninghouders, in verhouding met hun inwonertal. Sommige zijn daar al een tijd voortvarend mee bezig, anderen hebben een enorme achterstand.
Belangrijk voor integratie
In principe wijst het Centraal Orgaan opvang asielzoekers de statushouder toe aan de gemeente op het moment dat besloten wordt dat een asielzoeker in Nederland mag blijven. Daarna heeft de gemeente maximaal veertien weken de tijd om een huis te regelen. Dat lukt maar in de helft van de gevallen, stelt de adviesraad vast.
Voorzitter Kremer benadrukt hoe belangrijk het is om statushouders snel te huisvesten. "Pas als je in je definitieve gemeente woont, kan je beginnen met de inburgering. Vanaf dat moment kan je dus uit de pauzestand van een asielprocedure", zegt ze. "Als het lang duurt voordat er huisvesting is, heeft dat negatieve gevolgen voor de statushouder, maar ook voor de samenleving. Dan heb ik het niet alleen over de problemen in de opvang die nu veel in het nieuws zijn; we laten het potentieel van een flink deel van de bevolking onbenut."
In een reactie benadrukt staatssecretaris Van der Burg dat eerder met de gemeenten is afgesproken dat die nog voor het eind van het jaar 20.000 statushouders zullen huisvesten. Volgens de staatssecretaris is het zeer grote aantal statushouders een van de oorzaken waardoor de capaciteit van de opvang onder druk staat.
Hij herhaalt dat hij nog deze week met een wetsvoorstel hoopt te komen om de opvang van asielzoekers eerlijker over Nederland te verdelen. Over die wet wordt al tijden overlegd binnen de coalitie, tot nu toe zonder concreet resultaat.
