Nederlandse bedrijven verwachten productievermindering door dure energie

• Carli Kooijman

  redacteur Economie

Aluminiumfabriek Aldel en zinkbedrijf Nyrstar stoppen met hun productie, bij kunstmestfabriek Yara wordt er van dag tot dag gekeken: steeds meer bedrijven schalen hun productie af door de torenhoge gasprijzen. Andere grote energieverbruikers vrezen voor de komende maanden.

De bedrijven pleiten voor meer staatssteun. Volgens hen maakt het kabinet vergeleken met andere EU-landen weinig gebruik van mogelijkheden daarvoor. Maar het ziet er niet naar uit dat die extra steun er komt.

"Wij betalen het tienvoudige voor gas vergeleken met eerder," zegt Bert Jan Bruning, directeur van zoutproducent Nedmag. Op 1 januari eindigt hun energiecontract en het bedrijf verwacht dan meer gas op de markt te gaan inkopen, waar de prijzen inmiddels nog hoger zijn. Bruning zegt meerdere bedrijven te kennen met hetzelfde probleem.

Doorberekenen of stilleggen

Herkenbaar, vindt Chris Guth, marktanalist bij energieproducent Engie. "Zakelijke leveringscontracten gaan doorgaans per kalenderjaar, waardoor bedrijven rond de jaarwisseling het effect van de forse stijgingen gaan zien." Zodra energie nog duurder wordt, verwacht directeur van de branchevereniging voor grootverbruikers VEMW Hans Grünfeld "op grote schaal productievermindering."

Om dat te voorkomen is voor bedrijven de belangrijkste vraag of ze de hogere energieprijs kunnen doorberekenen aan hun klanten, denkt Grünfeld. De Nederlandse industrie rekende in juli al 28 procent hogere prijzen dan een jaar eerder.

Maar dat is niet in alle gevallen even makkelijk, legt Grünfeld uit. Ook is het de vraag hoe lang de afnemer de hogere kosten kan dragen. Daarom zit er soms niks anders op dan afschalen.

Bruning van Nedmag schetst de gevolgen die afschalen kan hebben: "Wij maken bijvoorbeeld zouten en producten voor de waterzuivering en magnesium voor de voedingsindustrie. Wij leveren stoffen die andere bedrijven weer nodig hebben. Dat geldt voor andere industrieën net zo goed. Hele productieketens kunnen stilvallen als er een onderdeel mist."

Dat beaamt Sekhar Lahiri, directeur van Metaal Nederland: "Metaal zit in heel veel producten. Als wij stoppen met produceren, moeten we metaal importeren, en dat kost meer geld."

Maar wat de uiteindelijke economische impact is, is volgens econoom Lize Nauta van de Rabobank lastig in te schatten: "Er komt inderdaad minder aanbod, dus dat kan de prijs opduwen. Maar er kunnen ook buitenlandse alternatieven gevonden worden. Dat kan door transportkosten duurder zijn, maar het kan ook met goedkopere energie zijn gemaakt."

Zwaarste last

Als Nederland bedrijven als Nyrstar wil houden is staatssteun nodig, zegt Lahiri. Daar staat hij niet alleen in. Ook vertegenwoordigers van brancheverenigingen Glastuinbouw NL en de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrieken geven aan meer hulp nodig te hebben, ook bij verduurzaming.

Maar die extra hulp komt er voor de grootverbruikers vooralsnog niet, zegt minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Ze vindt het stilleggen van Aldel "vreselijk" en "een zorgelijke ontwikkeling", maar legt de verantwoordelijkheid bij de bedrijven zelf. Volgens haar maakt dit duidelijk dat er vaart moet worden gezet achter verduurzaming.

"Belastingbetalers hebben met corona heel veel steun gegeven. Dit gaat om zoveel geld, we kijken nu met het kabinet waar de zwaarste last ligt." Als andere landen de industrie wel steunen, spreekt het kabinet die daar binnen de Europese Unie op aan. "We houden een gelijk speelveld goed in de gaten."

Volgens Frans Rooijers, directeur van energieonderzoeksbureau CE Delft, is het niet per definitie slecht als sommige industrieën uit Nederland zouden verdwijnen door gebrek aan steun: "De energieprijzen worden nooit meer zo laag als vroeger. We moeten nadenken welke industrieën we op de lange termijn willen houden in Nederland."

Hij wijst erop dat bijvoorbeeld de locatie van aluminiumproductie altijd op plekken was waar energie goedkoop was. "Dat was in Nederland het geval, met aardgas, maar dat zijn we niet meer. We moeten op Europees niveau goed kijken welke industrieën we willen houden en waar we dat het goedkoopst kunnen produceren. Zomaar geld ertegenaan gooien heeft geen zin."