Cultuurverandering binnen vereniging? Praten over seks helpt, zeggen deze studenten

Seksistische uitlatingen door mannelijke leden van het Amsterdamse studentencorps ASC/AVSV leidden vorige week tot ophef binnen en buiten de vereniging. Het studenteninitiatief Gelijkspel probeert het probleem van binnenuit aan te pakken. Komende tijd gaan ze bij ruim twintig studentenverenigingen en introductieweken praten met studenten over seksisme en seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Studente Isa Steijn vindt het goed dat de respectloze uitspraken over vrouwen via een video naar buiten kwamen: "Het beste medicijn tegen infectie is zonlicht." Samen met drie andere studentes richtte ze drie jaar geleden Gelijkspel op. Ze geven seksuele voorlichting die naar eigen zeggen verder gaat "dan een condoom om een banaan".

Steijn en haar medeoprichters kwamen tijdens een borrelavond tot de conclusie dat het op verenigingen, waaronder haar eigen vereniging UVSV in Utrecht, vooral over de leuke kant van seks gaat. Minder gaat het over het seksisme en grensoverschrijdend gedrag, dat wel degelijk plaatsvindt.

Van voorzichtigheid tot gesprek

Met hun programma proberen ze het heftige onderwerp op een positieve manier bespreekbaar te maken. "We bespreken verschillende situaties. Een avond op de vereniging waar iemand druk voelt om met de ander naar bed te gaan. Of hoe reageer je als vrienden een vrouw een hoer noemen? Mensen zijn eerst voorzichtig, maar uiteindelijk ontstaat er gesprekken en discussies. Juist dat is belangrijk", vertelt Steijn.

Steijn legt samen met ambassadeur Joppe van der Bruggen uit welke onderwerpen besproken worden en hoe daarop gereageerd wordt:

Schrijver Philip Huff, die in 2003 bij het Amsterdamse corps kwam, stelde in Nieuwsuur dat de korte tijd van zo'n vier jaar dat mensen lid zijn bepalend is voor de cultuur bij verenigingen. "Als je net binnenkomt, kijk je naar mensen boven je en zie je hen zich op en traditionele, vrouwonvriendelijke manier gedragen. Als ze dan twee jaar later zelf de baas zijn, denken ze dat het stoer is om dat te zeggen."

"Om die reden is het belangrijk dat eerstejaars studenten vanaf het moment dat ze kennismaken met de vereniging omgangsnormen aangeleerd krijgen door met hen in gesprek te gaan over dit onderwerp", reageert Steijn, die onder meer voorlichting geeft tijdens de ontgroening. Er wordt gewerkt aan een programma voor besturen en commissies.

Juliënne Beijer traint sinds een jaar namens stichting Sex Matters besturen en commissies van studentenverenigingen over sociale veiligheid. "Wat ik zie is dat bij corporale verenigingen tradities en het doorgeven daarvan heel erg belangrijk zijn. Maar daardoor ontstaan ook extreme vormen van machtsmisbruik."

Beijer zegt geschrokken te zijn van de uitspraken van mannelijke leden van het ASC/AVSV. Ze zou hier graag aan de slag gaan, maar dat is nog niet gebeurd, hoewel er in het verleden wel contact is geweest.

"Er wordt altijd veel gezegd over studentenverenigingen, maar ze worden niet ondersteund. Wij vertellen hoe je als vereniging aan de slag kan gaan met het onderwerp en hoe je je bewust kan worden van privileges en machtsposities", zegt Beijer.

Ondanks het soms wat stroeve begin op een vereniging is ze positief: "Ik merk bij sommigen opluchting dat het erover mag gaan. Bij vrouwen, maar ook bij mannen. Dat ze zich vrij voelen om zich erover uit te spreken."

De Utrechtse studentenvereniging Unitas is een van de verenigingen waar Gelijkspel voorlichting geeft aan nieuwe leden. Rector Stephanie Bálint ziet het als de kracht van het initiatief dat de voorlichters studenten zijn. Daardoor kunnen de leden zich met hen identificeren.

De vereniging ziet dat het taboe om seksueel grensoverschrijdend gedrag te bespreken inmiddels minder is. "We merken dat mensen voor elkaar opkomen. Dat er vaker wordt gevraagd: ben jij er wel oké mee? Dat is een verandering", zegt Bálint, die tegelijkertijd erkent dat verandering niet van de ene op de andere dag is gerealiseerd.

Er wordt niet alleen voorlichting gegeven, maar er is wekelijks een coach, een oud-lid, aanwezig op de vereniging voor leden die behoefte hebben aan een gesprek. De voorlichting van Gelijkspel wordt inmiddels door een team van zo'n 35 'ambassadeurs' op studentenverenigingen, studentensportverenigingen en bij de introductieweken gegeven.

Vooral onbegrip bij mannen

Een van de studentambassadeurs is Joppe van der Bruggen, vijfdejaars en lid van het Leidse Minerva. "Inmiddels ben ik een half jaar bezig. In het begin vond ik het wel spannend. Vooral bij mannen stuitte ik op onbegrip, zij zien vaak niet in hoe groot het probleem is." Bij hemzelf kwam het besef pas echt toen hij een gesprek had met een vrouwelijke student over de impact van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Volgens Van der Bruggen jutten mannen elkaar op. Vrouwonvriendelijk gedrag is voor een deel van hen makkelijk scoren. Een grap is snel gemaakt. Toch heeft hij het gevoel dat op veel verenigingen het gesprek geopend is en dat mensen in vrijheid over het onderwerp durven te spreken.