EU-landen gevraagd gasverbruik terug te dringen, verplichting dreigt

• Aïda Brands

  redacteur Brussel

Alle EU-landen moeten tot komend voorjaar 15 procent minder gas gaan gebruiken. Nu gaat het nog om een richtlijn maar als te veel landen na de zomer in gebreke blijven, wordt het een verplichting. Eurocommissaris Frans Timmermans presenteerde zojuist, namens de Europese Commissie, een noodplan waarmee Europa de komende winter door moet komen als Rusland, zoals wordt verwacht, de gasexport naar de Europese Unie terugdraait of zelfs stopt.

De bedoeling is dat alle landen tussen augustus en maart hun gasverbruik omlaag brengen met 15 procent, afgezet tegen hun gemiddelde verbruik in de afgelopen vijf jaar. Ze krijgen tot eind september om een nationaal noodplan op te stellen en dat naar de Commissie te sturen. Vervolgens moeten de Europese regeringen elke twee maanden aan Brussel rapporteren hoe het gaat met de gasbesparingen.

Landen moeten aan de bel trekken bij een dreigend gastekort. De Europese Commissie bekijkt dan of andere landen kunnen bijspringen. "Als ons dit lukt dan zal de poging van de Russische president Poetin om ons uit elkaar te spelen, falen", zegt Eurocommissaris Frans Timmermans.

Verplichten of niet?

Niet alle landen zien een verplichte reductie van hun gasverbruik zitten en naar verwachting zal hier ook nog flink over worden gediscussieerd in Brussel. Voor Duitsland is het bijvoorbeeld veel lastiger om 15 procent minder gas te verbruiken dan voor Frankrijk, dat veel kerncentrales heeft. Bovendien zijn er ook EU-landen zoals Spanje die vrijwel geen gas uit Rusland importeren en dus ook de noodzaak niet zien om hun gasverbruik drastisch te verminderen.

Maar de Commissie vindt het belangrijk dat landen solidair zijn met elkaar om economische klappen te verzachten. En het is de bedoeling dat landen elkaar te hulp schieten in een noodsituatie. "Als iedereen 15 procent gas minder verbruikt dan speel je gas vrij dat gebruikt kan worden voor landen die in nood zitten", zegt Timmermans.

Minister Jetten voor Klimaat en Energie laat weten dat het kabinet "zich goed kan vinden" in het besparingsdoel. Hij zegt dat de details van het voorstel nu worden bestudeerd.

Gasboycot

Dit voorjaar presenteerde de Commissie al plannen om minder afhankelijk te worden van Russisch gas. Daarin werd afgesproken dat de gasvoorraden in de EU per 1 oktober 80 procent gevuld moeten zijn.

Op dit moment zijn de Europese gasvoorraden pas voor ongeveer 60 procent gevuld. Hoewel de EU de afgelopen tijd veel minder gas uit Rusland geleverd kreeg, maakt Russisch gas nog steeds 20 procent van de Europese gasimport uit. Om de gasvoorraden aan te vullen is Russisch gas nodig en dat baart de Europese regeringen grote zorgen.

De Russische gasleverancier Gazprom draaide negen dagen geleden de kraan naar Duitsland dicht wegens 'werkzaamheden'. Maar het bedrijf verklaarde deze week niet uit te sluiten dat de pijpleiding Nord Stream 1 voorlopig afgesloten blijft. Eurocommissaris Johannes Hahn zei gisteren dat hij er rekening mee houdt dat Rusland helemaal geen gas meer zal exporteren naar de EU.

Maar hoe gaan we dat doen? Wordt dat dan de hele winter koud douchen? NOS op 3 legt het uit.

De Gasunie liet vorige week nog weten voor Nederland geen gastekort te verwachten als Rusland de gasexport stopzet. Het noodplan van de Commissie lijkt hier haaks op te staan maar de Gasunie kijkt vooral naar de situatie in Nederland.

Deskundigen waarschuwen al langer voor de grote gevolgen voor de Europese economie als Rusland de gaskraan zou dichtdraaien. Hoewel een gasboycot uit Rusland misschien niet direct gevolgen voor de Nederlandse economie heeft, geldt dit wel voor de Duitse industrie. Mocht Duitsland in economisch zwaar weer terechtkomen, dan heeft dit ook grote gevolgen voor Nederland.

Ergst mogelijk scenario

Met dit noodplan hoopt de Commissie Europa klaar te stomen voor het zwartste scenario. Het plan is erop gericht dat huishoudens en bijvoorbeeld ook ziekenhuizen in dat geval niet zonder energie komen te zitten. De lidstaten krijgen ook een aantal tips om de vraag naar gas in te dammen.

De Commissie vraagt alle EU-burgers minder energie te gaan verbruiken, door bijvoorbeeld de airco minder koud af te stellen en in de winter de verwarming minder hoog te zetten. Regeringen in de lidstaten moeten campagnes opzetten om mensen te helpen energie te besparen.

Mogelijk afschalen industrie

Bedrijven moeten gestimuleerd worden om minder energie te verbruiken. Via subsidies zouden bedrijven een steun in de rug kunnen krijgen om over te stappen naar duurzame energie. Voor als het allemaal niet genoeg is en energievoorziening echt in gevaar komt, kunnen sommige niet-essentiële industrieën worden stilgelegd. De lidstaten moeten zelf bepalen of dit nodig is en zo ja, welke sectoren afgeschaald moeten worden.

Of in geval van nood de gaskraan in Groningen weer wordt opengedraaid is aan het Nederlandse kabinet. Minister Jetten heeft telkens gezegd dat dit alleen gebeurt als huishoudens of ziekenhuizen in de kou komen te zitten. Mocht een buurland in de problemen komen dan kan ook de vraag aan bod komen of de gaskraan in Groningen open moet.