Weer rinkelt de telefoon bij Johan Remkes om een hoofdpijndossier op te lossen
Als er in de politiek iets aan de hand is wat onoplosbaar lijkt, wie bel je dan? Johan Remkes. Opnieuw is de 71-jarige VVD-mastodont opgetrommeld als Haagse ghostbuster. Ditmaal moet hij als "onafhankelijk gespreksleider" proberen de geest terug in de fles te bemiddelen in het oplopende stikstofconflict tussen boeren en kabinet.
Remkes bleek in de laatste jaren onmisbaar als oplosser van hoofdpijndossiers. Het meest vers in het geheugen ligt het vlottrekken van de formatie van kabinet-Rutte IV. Elke potentiële coalitiepartij sloot wel een noodzakelijke andere partij uit, na de vertrouwenscrisis die ontstond toen premier Rutte een "functie elders" had geopperd voor het kritische CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Met flink wat geestelijk massagewerk wist hij een doorstart te forceren van kabinet-Rutte III, door VVD, D66, CDA en ChristenUnie weer aan de onderhandelingstafel te krijgen.
Gepensioneerde probleemoplosser
De Groninger heeft een lange staat van dienst in de politiek. Hij heeft ongeveer elke denkbare functie vervuld. Ooit begon Remkes als gedeputeerde in zijn thuisprovincie, daarna was hij lid van de Tweede Kamer, staatssecretaris, minister, vicepremier en commissaris van de koning. Tot zover zijn reguliere loopbaan.
Nadat hij was vertrokken als commissaris van de koning in Noord-Holland in 2018, kondigde Remkes aan met pensioen te gaan. Hij wilde meer tijd besteden aan zijn privéleven. Maar van die plannen kwam weinig terecht toen zich flinke politieke problemen aandienden in Den Haag - dat wil zeggen: de gemeente Den Haag.
Burgemeester Pauline Krikke stapte in 2019 op na een zeer kritisch rapport over het uit de hand gelopen vreugdevuur in Scheveningen. Tegelijk was er ook een crisis ontstaan door corruptieonderzoek naar wethouders Richard de Mos en Rachid Guernaoui, waardoor het college viel.
Remkes werd uit Groningen teruggeroepen om de burgemeestersfunctie waar te nemen, en orde op zaken te stellen in de Haagse gemeenteraad. Dat lukte. Na negen maanden droeg hij de ambtsketen over aan de nieuwe burgemeester Jan van Zanen, en werd hij prompt benoemd tot ereburger van Den Haag.
Intussen was Remkes ook in het stikstofdossier gedoken. De Raad van State had in 2019 een streep gezet door het Nederlandse stikstofbeleid en Remkes moest als voorzitter van het Adviescollege Stikstofproblematiek een rapport uitbrengen hoe nu verder. Het advies van Remkes werd in juni 2020 gepresenteerd en dient als een soort brondocument van de huidige stikstofplannen van het kabinet.
Na twee troubleshoot-klussen zei Remkes nu echt met pensioen te gaan. Alhoewel, niet veel later nuanceerde Remkes dat door te zeggen dat een nieuwe klus vanuit Groningen geklaard moest kunnen worden. Een paar maanden daarna werd hij waarnemend gouverneur in Limburg.
Het volledige provinciebestuur was opgestapt om een subsidieschandaal en Remkes moest zorgen voor een nieuw bestuur. Nog tijdens zijn tijdelijke gouverneurschap mocht Remkes ook proberen een nieuwe regeringscoalitie te formeren. Het resulteerde in kabinet-Rutte IV.
Nu moet Remkes het kabinet opnieuw te hulp komen als bemiddelaar in de boerencrisis. Boerenorganisaties en enkele oppositiepartijen reageren lauw tot uiterst kritisch op Remkes' aanstelling. Een VVD'er die met zijn rapport ook nog aan de inhoudelijke basis stond van het huidige stikstofplan kun je moeilijk een "onafhankelijke gespreksleider" noemen, luidt de kritiek.
Politieke voorkeur op de achtergrond
Remkes zal dat waarschijnlijk pareren met verwijzing naar zijn verleden. Ook toen hij voorzitter van het Adviescollege Stikstofproblematiek was, kreeg hij soortgelijke kritiek. Maar ondanks zijn achtergrond als VVD'er bracht hij toch een stevig kritisch rapport uit over de plannen van een kabinet onder leiding van VVD'er Mark Rutte en dat vond hij niet lastig, zei hij tegen NRC: "Ik zit daar als onafhankelijk voorzitter. Als je je eigen politieke voorkeur in zo'n rol op de voorgrond plaatst en je eigen opvattingen door wil drukken, dan wordt het een hopeloze mislukking."
Toch bestaat de kans dat Remkes' tegenstanders zijn achtergrond wel op de voorgrond plaatsen, hoewel ook zij moeten toegeven dat Remkes in het verleden veel succes heeft gehaald. "Groot respect voor zijn staat van dienst, dat staat buiten kijf", aldus leider Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging. Nu is het aan hem om de critici die denken dat hij automatisch aan de kant van het kabinet staat ervan te overtuigen dat ze spoken zien.
