Kaliningrad: meer en meer Russisch militair fort tegen NAVO

• Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

Het meest westelijke stukje Rusland, Kaliningrad, laat zich het best omschrijven als een bijzondere mix van Duitse vergane glorie en Sovjet-hoogbouw. De inwoners van het voormalige Duitse Koningsbergen houden Instagram-fotoshoots, eten een ijsje aan de boulevard of maken een boottochtje. Een schril contrast met wat zich op politiek en militair niveau afspeelt in de exclave, die aan alle kanten omringd wordt door Europese landen.

Waar Kaliningrad vroeger dé plek was voor samenwerking en vriendschap tussen het westen en Rusland, is het nu een geïsoleerd Russisch militair fort geworden tegen de NAVO.

In de afgelopen jaren heeft Rusland de exclave omgetoverd tot een waar bastion, met de stationering van onder meer zware luchtafweersystemen en ballistische Iskander-raketten. Ook is het de thuishaven van de Russische Baltische vloot. De NAVO heeft op haar beurt de militaire aanwezigheid in het Baltisch gebied versterkt met troepen in Estland, Letland en Litouwen.

Tel daar de spanningen bij op die zijn ontstaan door de recente gebeurtenissen: Ruslands zogeheten 'speciale operatie' in Oekraïne, sancties en grote tekorten, de Litouwse blokkade van doorvoer van gesanctioneerde goederen vanuit Rusland naar Kaliningrad én Finland en Zweden die lid worden van de NAVO. Alle ingrediënten voor een escalatie.

'Door militair materiaal voelen we ons beschermd'

De Kaliningraders lijken zich daarover niet druk te maken. De Kremlinpropaganda heeft ook hier veel invloed. "Nee hoor, mensen maken zich geen zorgen over spanningen of zoiets", vertelt Ljoedmila, die is getrouwd met een Russische oorlogsveteraan en haar hondje uitlaat.

"Oké, de prijzen zijn iets omhoog gegaan en er zijn wat tekorten, maar alles is hier goed. We kunnen binnenkort gewoon weer reizen naar Europa. We wachten gewoon tot de operatie van Poetin voorbij is, en blijven positief."

Ook Vladimir, een stevige man in basketbalshirt, zegt dat alles rustig is. "We zijn niet bezig met de landen om ons heen of de NAVO. Moskou neemt alle goede beslissingen voor ons". Als ik vraag of het de mensen niet stoort dat er zoveel militair materieel in hun regio staat, kijkt hij me aan alsof ik gek ben. "Daardoor voelen we ons juist meer beschermd".

NAVO = vijand

In het 'Park Paplavok', het 'drijvende park', schetst politicoloog Aleksander Nosovitsj een heel ander beeld.

"De NAVO is de vijand en staat elk moment aan de grens met Kaliningrad", begint hij. "Helemaal als Zweden en Finland lid worden. Dat is een directe dreiging, vooral voor Kaliningrad. Dat betekent dat er agressieve troepen dichterbij Russisch grondgebied staan".

Het Kremlin zelf reageerde vandaag vrij lauw op het nieuws dat Zweden en Finland lid worden. De autoriteiten in Moskou lijken zich niet zozeer druk om Finland en Zweden te maken, maar beschouwen de uitbreiding vooral als een bevestiging dat de NAVO een steeds groter 'agressief blok' tegen Rusland wordt. Dat is precies wat Poetin niet wilde: meer NAVO-invloedssfeer richting de Russische grenzen.

Ik vraag Nosovitsj hoe hij kijkt naar het feit dat die landen juist vanwege Ruslands speciale operatie nu lid willen worden van de NAVO, dus vanwege de Russische dreiging en agressie.

"Rusland heeft z'n eigen logica", is zijn antwoord. "Het gaat er niet zozeer om dat Zweden en Finland lid worden van de alliantie, maar dat de NAVO die landen gebruikt om meer militaire troepen te plaatsen, dichter bij de Russische grenzen", vervolgt Nosovitsj.

Daarmee benadrukt hij geheel in de Kremlinlijn dat de NAVO een militaire macht is, aangestuurd door de Verenigde Staten, die westerse landen gebruikt om Rusland aan te vallen.

Er is maar 1 man verantwoordelijk voor alle ellende

Terug in de stad valt de avond. Overal klinkt muziek, toeristen maken selfies voor de kenmerkende Duitse alpenhuisjes en even lijkt het alsof echt niemand zich druk maakt om alle spanningen, de isolatie of de strijd in Oekraïne.

Maar op een gegeven moment spreken we Mila aan. Ze wacht op de bus in een groene zomerjurk. "Mensen lijden hier wel degelijk", vertelt ze. "En niet omdat de worstjes duurder zijn geworden, of we niet naar Europa kunnen reizen. Maar omdat ons land kapot is".

Volgens Mila willen mensen niet inzien dat Rusland en in nog grotere mate Kaliningrad afstevent op totaal verval en isolatie. "Mensen hier geven het westen de schuld, van de sancties, van alle ellende. Maar er is maar 1 man verantwoordelijk en dat is de man die dit land regeert".

Openlijk protesteren gaat niet, zegt ze. "Ik ging met een poster naar een geplande demonstratie, maar uiteindelijk was ik de enige". En dat is volgens haar precies het probleem.