Mag je geld afpakken van rijke Russen? De Europese Commissie wil het proberen

• Aïda Brands

  redacteur Brussel

Russische oligarchen die op de Europese zwarte lijst staan, kunnen in de toekomst mogelijk al hun bezittingen verliezen. De Europese Commissie wil hun tegoeden niet alleen bevriezen, maar ook echt confisqueren en hun bezittingen verkopen. De Commissie presenteerde vanmiddag wetgeving die dit mogelijk moet maken.

Vorige week al zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dat ze alle Europese bezittingen van rijke Russen en bedrijven op de zwarte lijst wil innemen. Dat geld moet vervolgens in een fonds worden gestort voor de wederopbouw van Oekraïne.

Veel haken en ogen

Het plan van de Commissie klinkt misschien rechtvaardig, maar er kleven veel juridische vragen aan. Is het bijvoorbeeld wel mogelijk om iemand zijn bezittingen af te nemen als hij of zij niet door een rechter is veroordeeld?

Vooral omdat vooralsnog geen rechters betrokken zijn bij het opstellen van de zwarte lijsten. Die wordt momenteel opgesteld door de Commissie en EU-landen stemmen hiermee in. In Nederland kunnen bezittingen alleen in beslag worden genomen en worden verkocht als een rechter zich daarover heeft gebogen.

De Duitse minister van Financiën vroeg zich vorige week zelfs af of dit in strijd is met de Duitse grondwet. Tegen de Duitse krant Handelsblatt zei hij: "We moeten de rechtsstaat respecteren, ook wanneer we te maken hebben met Russische oligarchen."

Niet alleen Russische oligarchen

Het voorstel van de Commissie geldt niet alleen voor mensen die op de Europese zwarte lijst staan. Ook de tegoeden van bedrijven die zich niet houden aan de sancties zouden ingenomen kunnen worden. Dat zou bijvoorbeeld kunnen gelden voor gasbedrijven die toch in Russische roebels betalen, bevestigde Eurocommissaris Didier Reynders vandaag.

Maar ook dit is een lastig punt, want er is nog altijd veel onduidelijkheid over wanneer je nou precies de sancties overtreedt. Zo zeiden een aantal gasbedrijven in euro's te betalen, maar door het openen van een tweede roebelrekening bij de Russische Gazprombank krijgt Rusland indirect toch in roebels uitbetaald.

Of er straks daadwerkelijk geld van Russen op de zwarte lijst naar Oekraïne gaat, is nog onzeker. Eerst moeten de EU-landen unaniem instemmen met het voorstel en niet alle landen zien het zitten. Als in Duitsland echt een grondwetswijziging moet worden doorgevoerd, dan kan het nóg langer duren.