'Laat studiekeuze niet afhangen van huidig aantal vacatures'

• Carli Kooijman

  redacteur Economie

Je zou denken dat het makkelijk is: een studie kiezen in tijden van een historisch krappe arbeidsmarkt. Maar de huidige overvloed aan vacatures in bepaalde sectoren kan jongeren juist een verkeerd signaal geven. Dat schrijven onderzoekers in een vandaag gepubliceerd artikel in vakblad Economisch Statistische Berichten (ESB).

Berichten over de krappe arbeidsmarkt zetten scholieren op het verkeerde been, zegt hoogleraar economie Didier Fouarge, een van de auteurs van het onderzoek. "Die posities zijn er nu maar de vraag is: zijn ze er in de toekomst nog steeds?" Een groot deel van de banen die nu veel vacatures hebben, zal er dan niet zijn, aldus Fouarge.

Detailhandel en transport

Vooral banen met routinematige taken die op termijn makkelijk geautomatiseerd kunnen worden, lopen volgens de onderzoeker gevaar. Hij noemt onder meer banen in de detailhandel, het transport en vervoer. Deze sectoren zijn ook relatief conjunctuurgevoelig, blijkt uit het onderzoek.

Nu we in een hoogconjunctuur zitten, zijn er veel vacatures en soms betere werkomstandigheden. Maar de kans is groot dat deze voordelen weer verdwijnen als het minder goed gaat met de economie, legt de hoogleraar uit.

Zijn angst is dat deze bezwaren overschaduwd worden door al het nieuws over personeelstekorten, waardoor het lijkt alsof er veel kansen zijn in een bepaald vakgebied - ook als dat niet zo is. Fouarge: "En uit studies blijkt dat studenten reageren op signalen van de markt."

Als er voor een beroep veel vacatures zijn en de lonen optrekken, melden meer studenten zich aan. "Maar ook als ze er zelf niks over meekrijgen, krijgen de ouders dat vaak wel en zij hebben ook invloed op de keuze", zegt de onderzoeker.

'Geen acteur in Hollywood'

Er is onder meer een grote vraag naar koks. Middelbare scholier Vigo Stoffer (4 havo) zegt dat dat bijdraagt aan zijn keuze voor een vervolgopleiding. "Ik wil toch kok worden en ik vind het hartstikke leuk om te koken. En met die vacatures heb ik toch wel meer kans."

Ook Theresa Biermans zegt in de keuze voor een vervolgopleiding rekening te houden met baankansen. Ze zit in de derde klas van het vmbo-t en wil geschiedenisdocent worden. "Lang wilde ik actrice worden in Hollywood, dus dit is wel een iets handigere keuze. En realistischer, want er is een groot tekort in het onderwijs."

NOSstories sprak met leerlingen van De Apollo in Amsterdam over hun studiekeuze:

De krappe arbeidsmarkt kan jongeren ook al tijdens hun studie beïnvloeden, zegt Fouarge. "Stel je voor dat je nu een student bent die leren moeilijk vindt of niet enorm gemotiveerd is. Dit zou je het signaal kunnen geven dat je niet hoeft door te leren omdat er toch genoeg banen zijn. Maar tussen alle vacatures kunnen ook banen zitten zonder toekomstperspectief."

Voor afgestudeerde mensen is de situatie anders. "Als je nu werkloos bent en je gezin moet onderhouden, zou ik gelijk op de vacatures springen, want de banen zijn er toch." Maar studenten die pas over een paar jaar de arbeidsmarkt betreden, hebben die garantie niet.

Hoe kies je dan wel?

In de zorg, het onderwijs en de techniek zijn wel veel toekomstbestendige banen, staat in het onderzoek. Dat komt omdat daar 'hoogwaardige vaardigheden' voor nodig zijn, die minder makkelijk geautomatiseerd kunnen worden.

"Denk aan samenwerken, creativiteit en probleemoplossend vermogen", zegt Fouarge. Hoogwaardig moet niet worden vertaald als het hebben van een hoog diploma. "Er is wel een correlatie, maar ook de mbo-beroepen waar de afgelopen 25 jaar de meeste groei is geweest zijn beroepen die scoren op deze vaardigheden."

Maar bij die toekomstbestendige studies loopt het nog niet altijd storm. "Ondanks de krapte, zien wij nog geen run op onze zorg- en welzijnsopleidingen", zegt Janske Castelijns, docent en coach bij de mbo-opleiding pedagogisch werk in Venray. "Het lijkt me dus een verrijking als jongeren beter worden voorgelicht over de baanvoorspellingen op lange termijn voor verschillende markten."

Bij studiekeuzes speelt natuurlijk meer dan alleen baankansen. Soms is het een kwestie van je hart volgen. "Ik dacht echt gewoon: wat vind ik leuk, en wat zou ik ook gratis doen? Het antwoord was: dokter zijn", zegt leerling Alice Barros Fernandes Thomaz die in 4 havo zit. "Mijn keuze staat echt vast."