Door uitblijven coronastrategie komt lockdown weer in beeld
Nederland is slecht voorbereid op een hevige coronagolf in de herfst. De kabinetsplannen zijn te vrijblijvend en de uitwerking van deze plannen duurt te lang. Hierdoor wordt kostbare tijd verloren. Als het tegenzit met het coronavirus, dreigt deze herfst of winter een nieuwe lockdown. Dat blijkt onder meer uit een rondgang van de NOS onder ziekenhuisdirecteuren, virologen en wetenschappers.
Het nemen van maatregelen zoals een hernieuwde mondkapjesplicht en anderhalve meter afstand houden, maar ook een vorm van een lockdown, zien zij door de traagheid van het kabinet als reëel scenario. Dat is opmerkelijk, omdat in de laatste kabinetsplannen het uitgangspunt is om ook bij oplevingen van het virus lockdowns te voorkomen en de samenleving open te houden.
Vandaag wordt in de Tweede Kamer gesproken over het coronabeleid op langere termijn, maar over de voorbereidingen op een coronagolf deze herfst wordt volgens de experts te weinig gesproken.
"Iedereen lijkt wel in slaap gevallen, het is een beetje de kop in het zand steken", verwoordt David Jongen, directeur van het Zuyderland-ziekenhuis en vicevoorzitter van de Vereniging van Ziekenhuizen, de zorgen van zijn collega-directeuren.
Minder IC-bedden door nog minder personeel
Het grootste probleem zit nog altijd bij het personeelstekort in de zorg. Dat was al groot voor de pandemie, maar in de afgelopen coronajaren zijn veel verpleegkundigen gestopt. Daarbovenop komt het ziekteverzuim van de zorgmedewerkers die nog over zijn, dat nog altijd twee keer zo hoog is als voor de coronacrisis.
Volgens Joke Dieperink, bestuurslid van de beroepsvereniging V&VN-IC en zelf IC-verpleegkundige, is er in de tussentijd vrijwel niets gebeurd om dit op te lossen. "We moeten nu met minder collega's dan aan het begin van de pandemie het klusje opnieuw gaan klaren. En daar maak ik me echt zorgen over, want ik weet niet of dit gaat lukken. Dat je dan bij een volgende golf nog meer collega's verliest."
Druk op personeel nog steeds hoog
Juist op het gebied van het personeelstekort lijkt het ministerie van Volksgezondheid het bijltje er al bij voorbaat bij neergegooid te hebben. In de 'Beleidsagenda pandemische paraatheid' van 14 april staat: "Gelet op de tekorten in zowel de zorg als in andere sectoren, is het niet realistisch om het aantal zorgmedewerkers verder te laten toenemen in de komende jaren."
Daar spreekt geen ambitie uit, zegt André Knottnerus, oud-voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). "Je wilt natuurlijk horen: 'het is natuurlijk heel moeilijk om aan personeel te komen, maar we halen alles uit de kast om dat voor elkaar te krijgen'."
Mark Kramer, als voorzitter van het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding de opvolger van Ernst Kuipers, maakt zich zorgen of de ziekenhuizen een eventuele stevige coronagolf deze herfst en winter aankunnen. "Veel van het zorgpersoneel heeft niet kunnen herstellen. Het ziekteverzuim is nog steeds hoog en de druk op mensen dus ook."
Kramer benadrukt dat het niet alleen om de ziekenhuizen gaat. "We hebben te maken met een zorgketen. Dus naast de ziekenhuizen, de huisartsenposten, de huisartsenpraktijken, de verpleeg- en verzorgingshuizen, de thuiszorg en de GGZ. Als één schakel in die keten omvalt tijdens een coronagolf kan de rest van de keten ook instorten, omdat er een verstopping ten aanzien van de patiëntenstroom ontstaat. Dan is er het gevaar dat de keten wordt overlopen."
Het is onzeker of er een nieuwe, zwaardere variant van het coronavirus komt en daarmee overbelasting van de zorg. Volgens virologen die de NOS sprak kan het meevallen. Maar, zo waarschuwen zij, de afgelopen twee jaar viel het alleen maar tegen. Zelfs een milde coronagolf die samenvalt met een stevige griep- en RS-uitbraak kan de zorg alsnog doen omvallen.
Houd daarom met alle scenario's rekening om ook op tegenvallers voorbereid te zijn, zo bepleitte de WRR vorig jaar september. Destijds kwam deze boodschap ook wat ongelegen. Na een mooie zomer met veel vaccinaties geloofden weinigen in een opleving van het virus, laat staat in een nieuwe lockdown. Een maand later waren nieuwe maatregelen nodig en volgde in crisistijd een discussie over 2G-maatregelen.
Eerlijk zijn
Een dergelijke polariserende discussie dreigt straks opnieuw. Epidemioloog Frits Rosendaal vindt dat minister Ernst Kuipers eerlijk moet zijn. "Zoals ze dat in Denemarken doen, waar ze scenario's hebben gemaakt en duidelijk communiceren: als dit gebeurt, dan voeren we deze maatregelen in. Zodat iedereen dat weet. Dan kun je er ook nu een publiek debat over voeren. Zodat je niet in alle paniek weer alles uit de kast moet trekken, iedereen verrast en boos is en je ook weer het maatschappelijk debat moet overslaan."
De experts dringen erop aan dat maatschappelijke debat nú te voeren. Mag de Tweede Kamer meebeslissen over maatregelen? Stellen we reguliere zorg opnieuw uit voor coronazorg of gaan we daar straks anders mee om? Alle frustraties en de hoop op daadkrachtiger optreden ten spijt, vragen betrokkenen vooral om eerlijkheid, duidelijkheid en daadkracht van het kabinet.
André Knottnerus: "Ik snap wel dat het kabinet nu vooral met andere zaken bezig is, met de oorlog in Oekraïne, de oplopende inflatie, begrotingsproblemen en het klimaatprobleem. Maar als burger mag je verwachten dat de overheid meerdere crises tegelijk aankan. En elke dag die je wacht telt."
