Franse kiezers schuiven op naar rechts
Komende zondag kiezen de Fransen een nieuwe president. En wat vooral opvalt: de meeste kanshebbers zijn rechts. De favoriet, zittend president Emmanuel Macron, voerde de afgelopen jaren een overwegend liberaal en gematigd rechts economisch beleid.
De nummer 2 in de peilingen, Marine Le Pen, staat bekend als rechts-radicaal. En er zijn nóg twee rechtse kandidaten die een substantieel aantal kiezers lijken te trekken: de gematigde Valérie Pécresse en de radicale Éric Zemmour. Samen halen Le Pen, Pécresse en Zemmour volgens de peilingen nu zo'n 40 procent van de stemmen binnen.
In de top-5 van favorieten staat maar één linkse kandidaat die zich ertussen lijkt te wringen: Jean-Luc Mélenchon. De Socialistische Partij, die roemruchte presidenten leverde als François Mitterrand en François Hollande, lijkt van de aardbodem verdwenen. Hun kandidaat, de Parijse burgemeester Anne Hidalgo, staat in de peilingen op maar 2 procent van de stemmen.
Een hoewel de klimaatbeweging wereldwijd populair is, hebben de Fransen blijkbaar weinig vertrouwen in de kandidaat van De Groenen. Yannick Jadot blijft in de peilingen steken op een magere 5 procent van de stemmen.
"De Franse samenleving is aan het verrechtsen", meldde de conservatieve nieuwszender CNews begin dit jaar al. Die constatering wordt gestaafd door de feiten. Onderzoeksinstituut Cevipof ondervroeg de Fransen naar hun politieke voorkeuren. Zo'n 32 procent van de bevolking noemt zichzelf rechts en nog eens 11 procent noemt zich extreem rechts. Beide groepen groeiden het afgelopen jaar. 17 procent van de ondervraagden noemt zichzelf links, 6 procent extreem links.
"De Franse samenleving is absoluut rechts van kleur", constateerde politicoloog Dominique Reynié vorig jaar al. Afgelopen maand publiceerde hij een nieuw onderzoek; daaruit bleek dat 46 procent van de kiezers op een rechtse kandidaat zou willen stemmen en 26 procent op een linkse kandidaat. Macron werd in die cijfers niet meegerekend.
"De verrechtsing is ook te zien door de toenemende zorgen over misdaad, migratie en islam", zegt Reynié verder. Dat zijn onderwerpen die de rechtse kandidaten Marine Le Pen, Éric Zemmour en Valérie Pécresse volop onder de aandacht brengen in de huidige verkiezingscampagne.
Le Pen wil bijvoorbeeld voorrang geven aan mensen met de Franse nationaliteit op de arbeids- en huizenmarkt. Ze wil een nieuwe migratiewet die niet is gebonden aan de grondwet. Dat zal een juridisch nog een hele kluif worden, maar geeft aan hoe belangrijk het beperken van migratie voor Le Pen is.
Zemmour is een zelfverklaard aanhanger van de omstreden omvolkingstheorie: hij denkt dat de "witte christelijke" samenleving onder druk staat door de komst van moslims uit het buitenland.
Pécresse wil weer "grip op onze grenzen", wil quota voor migranten en wil gezinshereniging stopzetten.
De verkiezingen worden ook buiten Frankrijk gevolgd - ze zijn belangrijk voor heel Europa. Bekijk hier onze uitlegvideo:
Vooralsnog gaat Emmanuel Macron op kop in alle peilingen. Maar in Frankrijk wordt in twee rondes gestemd. Als in de eerste ronde op 10 april niemand de absolute meerderheid haalt - wat vrijwel zeker het geval is - gaan de twee kandidaten met de meeste stemmen door naar de tweede en beslissende ronde, op 24 april.
Dat zouden dus Macron en Le Pen kunnen zijn. Die strijd kan spannend worden. Als degenen die in de eerste ronde op Zemmour en Pécresse stemden, in de tweede ronde op Le Pen stemmen, kan Le Pen een hoge score boeken.
Bij de vorige verkiezingen in 2017 namen Macron en Le Pen het ook tegen elkaar op. Macron kreeg toen 66 procent van de stemmen en Le Pen 34 procent.
Koopkracht als belangrijkste thema
Maar sindsdien heeft Le Pen er veel aan gedaan om haar rechts-radicale imago aan te passen aan de electorale wensen. Haar economische plannen hebben een sociale facelift gekregen. Zo'n twee derde van haar verkiezingsprogramma gaat over het verbeteren van de koopkracht: ze wil miljarden aan overheidsgeld uittrekken om de Fransen op allerlei manieren financieel te ondersteunen. 'Geef de Fransen hun geld terug!' is een leus die ze vaak gebruikt.
Zemmour en Pécresse zijn niet van plan om de staatskas zo uitgebreid voor inkomenssteun te gebruiken. "Le Pen is nu economisch links, ze is retorisch populistisch en ze is traditioneel nationalistisch", constateerde politicoloog Gilles Ivaldi vorige week. Dat noemde hij samenvattend 'sociaal-populistisch'. "En daarmee onderscheidt ze zich van de andere rechtse kandidaten."
En die strategie legt haar geen windeieren. Met de gestegen gas-, elektriciteits- en benzineprijzen is koopkracht weer het belangrijkste onderwerp van de verkiezingscampagne geworden.
