'Oekraïense aanval' op Rusland: valse vlag of logisch doelwit?

• Lennart Bloemhof

  redacteur Online

Oekraïense helikopters hebben volgens Rusland een oliedepot in de Russische stad Belgorod onder vuur genomen. Daarmee zou Oekraïne, dat de aanval niet heeft bevestigd, voor het eerst Rusland hebben aangevallen op eigen grondgebied.

Aan het einde van de nacht gingen de eerste, ongeverifieerde beelden van het incident rond op sociale media. Daarop waren helikopters te zien en was ook vanuit meerdere hoeken te zien hoe raketten insloegen op het depot. Vervolgens doken beelden op van brandende olietanks en dikke, zwarte rookwolken.

Niet lang daarna schreef gouverneur Vjatsjeslav Gladkov van Belgorod op zijn Telegramkanaal dat twee Oekraïense helikopters "op lage hoogte" het Russische luchtruim binnen waren gevlogen, om het depot onder vuur te nemen. Er raakten bij de aanval twee medewerkers van het depot van oliebedrijf Rosneft gewond, meldde Gladkov.

Onderstaande beelden van de aanval zijn geverifieerd door de NOS:

De aanval op Belgorod, dat ligt op zo'n 35 kilometer van de Oekraïense grens, zou opmerkelijk zijn. Allereerst omdat Rusland een paar dagen na het begin van de invasie meldde de Oekraïense aanvalskracht in de lucht nagenoeg volledig te hebben uitgeschakeld.

Daar komt bij dat er twee dagen geleden in de regio Belgorod ook al explosies te horen waren bij onder meer een munitiedepot, waarbij in eerste instantie ook werd gespeculeerd over een Oekraïense aanval. Van beide kanten kwam daar geen duidelijkheid over.

De eerste reacties op de Russische beschuldiging van vandaag waren dan ook weifelend; het was het niet uit te sluiten dat Rusland de aanval zelf op poten had gezet; een zogenoemde valse-vlag-operatie.

Maria Avdeeva, directeur van een Oekraïne-denktank, stipte op Twitter aan dat president Poetin gisteren nog een decreet ondertekende, waarmee hij ruim 130.000 dienstplichtigen opriep voor het leger. De oproep stond volgens het Russische ministerie van Defensie los van de oorlog in Oekraïne, maar Poetin zou de aanval kunnen gebruiken om de aanvallen te verhevigen, schrijft Avdeeva.

"Een aanval op Rusland kan worden gebruikt als voorwendsel voor een meer openlijk gebruik van dienstplichtigen", twitterde Anton Barbashin, hoofdredacteur van de site Riddle, die uitlegstukken over Rusland schrijft. Volgens Barbashin was het belangrijk om in de gaten te houden in welk frame de Russische staatstelevisie de aanval zou plaatsen.

Ook het gegeven dat het Oekraïense leger niets zegt te weten van een aanval op Belgorod is volgens een journalist van het Duitse Bild een aanwijzing dat het mogelijk gaat om een operatie onder een valse vlag.

Tegen het begin van de middag zei de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Koeleba andermaal dat hij de aanval niet kon bevestigen noch tegenspreken, omdat hij niet beschikte over "alle militaire informatie".

Tegelijk zou volgens Dick Zandee, defensiedeskundige bij instituut Clingendael, een aanval op een oliedepot helemaal niet vreemd zijn als Oekraïne er de slagkracht voor blijkt te hebben.

Het is "best logisch" om een dergelijk opslagpunt te raken, zegt hij. "Het kan verband houden met de bevoorrading van de Russen. Zij hebben nu een soort gevechtspauze ingelast, een beetje onder de schemer van de vredesonderhandelingen. Maar in de praktijk draait het om hergroeperen en dus ook herbevoorraden. Daar is brandstof een onderdeel van en dat maakt zo'n oliedepot een strategisch doelwit", legt hij uit.

Het zou volgens Zandee ook onverstandig zijn van de Russen om iets cruciaals voor de eigen oorlogsinspanning, zoals een oliedepot, te vernietigen. Zandee: "Plus: waarom zou een land dat nu al vijf weken kampt met een invasie niet een keer terugslaan?"

De aanval zou zijn uitgevoerd met gevechtshelikopters van het type Mi-24. Die zijn volgens Zandee goed in staat om op lage hoogte, dus onder het zicht van de radar, te vliegen. "En 30 kilometer is dan niet heel ver. Ik acht het met alle mitsen en maren dus niet uitgesloten."

Symbolisch

Frans Osinga, hoogleraar oorlogsstudies aan de Universiteit Leiden, vindt het "heel lastig" om op basis van de huidige berichtgeving te zeggen of er sprake is geweest van een operatie onder valse vlag of daadwerkelijk een Oekraïense aanval. "Ik acht Poetin ertoe in staat, maar het zou niet heel logisch zijn. En als het Oekraïense helikopters waren, is het heel opmerkelijk en knap dat dit ze is gelukt. Ze zijn dan midden in de nacht laag over het gebied rond Charkov gevlogen, waar het wemelt van de Russen."

Boven alles is de aanval volgens Osinga symbolisch, zegt hij. Met name vanuit Oekraïens perspectief. Het zou een van de eerste aanvallen zijn op Rusland door een ander land sinds de Tweede Wereldoorlog. Osinga: "Als de Oekraïners hier achter zitten, is het dus om aan te geven: wij kunnen jullie ook aanvallen, waardoor de Russen nu misschien moeten overwegen stellingen te verplaatsen om het militaire achterland te versterken."

Ondanks de vele onduidelijkheden speelde de aanval op het oliedepot in Belgorod in ieder geval al een rol in de onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. Vandaag spraken delegaties van de landen elkaar via videoverbinding en volgens Kremlin-woordvoerder Peskov leiden gebeurtenissen zoals in Belgorod niet tot "comfortabele voorwaarden" om die gesprekken voort te zetten.