Verbazing en opluchting, maar ook scepsis over Russische toezegging
Onverwachts werden aan de onderhandelingstafel in Istanbul vandaag de contouren van een mogelijk akkoord tussen Oekraïne en Rusland zichtbaar. Er is nog een lange weg te gaan tot een staakt-het-vuren, maar experts vinden het opmerkelijk en veelzeggend dat Moskou toezegt de strijd rondom Kiev af te schalen.
"Rusland heeft echt een U-bocht gemaakt qua doelstellingen", zegt William Alberque van denktank International Institute for Strategic Studies. Het aanvankelijke plan van de invasiemacht om de regering in Kiev te "denazificeren" en omver te werpen lijkt nu voorlopig van de baan.
Geen wapenstilstand
Volgens de Russische viceminister van Defensie worden de militaire activiteiten bij Kiev en Tsjernihiv, ten noordoosten van de hoofdstad, drastisch verminderd. Het is nog vaag wat dat precies betekent en voor hoelang de toezegging geldt. Het is in ieder geval geen wapenstilstand, benadrukte het hoofd van de Russische onderhandelingsdelegatie, Medinski, achteraf.
Wat de uitkomst ook wordt, inwoners van de westelijke stad Lviv hebben geen enkel vertrouwen in de onderhandelingen met Rusland:
Het Pentagon zegt dat een klein aantal Russische troepen zich inderdaad heeft verplaatst in de omgeving van de hoofdstad. Maar volgens minister van Buitenlandse Zaken Blinken kan de terugtrekkende beweging van Russische troepen ook een afleidingsmanoeuvre zijn. "Er is wat Rusland zegt en er is wat Rusland doet, en wij focussen op het laatste."
Geen NAVO-lid, wel 'Artikel 5'
Een tegemoetkoming, zo omschrijft het Kremlin het militair afschalen bij de hoofdstad, voor de "constructieve voorstellen" van Oekraïne om akkoord te gaan met een neutrale status. Oftewel: de regering van president Zelenksy hoeft geen lid meer te worden van de NAVO.
In ruil voor het inwilligen van deze voor Rusland essentiële eis, wil Kiev wel veiligheidsgaranties. Een aantal landen moet borg staan voor Oekraïne in het geval van een aanval. Kort door de bocht eenzelfde mechanisme als Artikel 5 van de NAVO, maar dan zonder lid te worden van het bondgenootschap.
'Goed nieuws'
"Het is goed nieuws dat er echt vooruitgang lijkt te zijn geboekt", zegt Ron Keller, voormalig ambassadeur van Nederland in Rusland, Oekraïne en Turkije. In Nieuws en Co op NPO Radio 1 noemt hij het verrassend dat dit niveau van toenadering tussen de strijdende partijen "zo snel na het begin van de oorlog" is bereikt.
Keller is vooral benieuwd naar de exacte details van de afspraken, voor zover die al zijn gemaakt. De onderhandelingen zitten nog altijd in een pril stadium en het enige wat we weten is wat de delegaties openbaar hebben gemaakt. "Maar dat Rusland de toezegging verkoopt als een gebaar van goede wil, past volgens mij wel in de eindsituatie zoals de Russen die voor ogen hebben", zegt de ex-ambassadeur.
Ook volgens militair strategen heeft president Poetin waarschijnlijk ingezien dat de volledige bezetting van het buurland onhaalbaar is gebleken. Na ruim een maand vechten hebben Russische militairen nog geen grote stad weten te veroveren. Bij Kiev hebben de Oekraïense strijdkrachten zelfs een aantal voorsteden heroverd.
Worsteling
"We wisten dat Rusland alleen zijn eisen zou bijstellen als ze serieuze verliezen lijden - en dat gebeurt", zegt de Amerikaanse defensieanalist Alberque. Het Kremlin wringt zich volgens hem in allerlei bochten om de militaire operatie ondanks alle tegenslagen in eigen land te kunnen presenteren als een overwinning. "En nu zegt Moskou sinds vrijdag opeens dat de strijd altijd alleen om de Donbas is gegaan."
Peter Wijninga, oud-luchtmachtofficier en militair expert bij The Hague Centre for Strategic Studies, noemt de stap van Moskou opmerkelijk. "Daarmee lijken de Russische troepen Kiev op te geven en dat geeft Oekraïne als land een belangrijke overlevingskans. Aan de andere kant zal de strijd in het oosten en zuidoosten van het land alleen maar heviger worden."
'Marioepol moet vallen'
In Kiev worden de beschietingen straks misschien minder, maar het belegerde Marioepol zal nog meer te verduren krijgen, vreest Wijninga. De havenstad, waar een humanitaire crisis woedt, is onderdeel van de Donbas en van cruciaal belang voor Rusland. "De Donbas met Marioepol móet vallen vanuit het Russisch perspectief en straks worden daar alle vrijgekomen manschappen voor gebruikt."
