Geen Russische wodka en films meer: Finnen nemen afscheid van historische neutraliteit
Bij veel Finnen wint de woede over de inval in Oekraïne het van de angst voor het grote Rusland. Maar bij anderen overheerst de twijfel, zoals bij ijsvisser Pierre, die aan de rand van het bevroren meer in Helsinki geduldig z'n hengeltje in het ijsgat laat zakken.
"Ik weet het gewoon niet", zegt hij. "Tot nog toe was ik altijd tegen een NAVO-lidmaatschap. Maar als je het me nu vraagt, twijfel ik. Ik begrijp Finnen die bang zijn voor wraak van Rusland. Maar ik begrijp ook mensen die vinden dat we daar juist tegen moeten vechten. Ik wil vooral in veiligheid leven. Voor mezelf en mijn kleinkinderen."
Voor psychologe Outi Olani, gekleed in blauwwollen jas en gele sjaal, is de grens bereikt. "De waanzin regeert", aldus Olani. "Diplomatieke onderhandelingen hebben geen zin meer. Het is tijd om op te staan en het juiste te doen."
De Oekraïners vechten ook voor ons. En als we ze niet snel helpen met wapens en ander materiaal, dan kan ons hetzelfde gebeuren.
Deze week besloot de Finse regering om wapens naar Oekraïne te sturen. Die stap wordt door veel Finnen gesteund, zoals ondernemer Juuso Kokko: "De Oekraïners vechten ook voor ons. En als we ze niet snel helpen met wapens en ander materiaal, dan kan ons hetzelfde gebeuren."
Finlandisering
Met een 1340 kilometer lange grens met Rusland kennen de Finnen de dreiging van Russische expansiedrift. De alarmbellen gingen dan ook af toen president Macron in februari tegenover Franse journalisten een diplomatieke term uit de Koude Oorlog gebruikte als een van de mogelijke oplossingen voor Oekraïne: "Finlandisering".
Kortweg: gedwongen militair neutraal, met interne soevereiniteit. Na een verloren oorlog met de Sovjet-Unie, sloot Finland in 1948 een akkoord waarin het die neutraliteit bekrachtigde: geen NAVO-lidmaatschap, slechts een defensief leger en ruggenspraak met het politbureau (de politieke leiding in de Sovjet-Unie) wanneer de Finnen internationale besluiten namen.
In ruil voor die Sovjetvinger in de Finse pap kreeg het land een buutvrij van de Sovjet-invloedssfeer en konden de Finnen een democratisch politiek model en vrijemarkteconomie behouden, in tegenstelling tot Oost-Europese satellietstaten als Polen, Roemenië en Bulgarije. Die vrijheid voor Finland was relatief. Jarenlang had de term Finlandisering een honende bijklank, omdat het in de praktijk ook zelfcensuur betekende. Zo werd het werk van Sovjet-dissidenten niet in Finland gepubliceerd uit vrees voor ongenoegen van de grote buur.
Geen wodka meer
Hoe anders is de situatie nu. Na de Russische invasie in Oekraïne heeft de Finse regering de neutrale status laten varen en duidelijk partij gekozen. Niet alleen stuurt ze wapens naar Oekraïne, ook zei premier Sanna Marin op televisie dat het land zo snel mogelijk energie-onafhankelijk moet zijn van Rusland. Staatsslijterij Alko stopt met het verkopen van de onder Finnen razend populaire Russische wodka en Russische inzendingen worden niet meer geaccepteerd door het Finse filmfestival.
En echt revolutionair: voor het eerst is een meerderheid van de Finnen voor een NAVO-lidmaatschap. Hoewel het land op militair gebied al samenwerkt met westerse landen, was toetreden tot het westerse bondgenootschap altijd taboe. Die historische erfenis verdwijnt als sneeuw voor de Finse zon.
Binnenkort behandelt het parlement een burgerinitiatief voor een referendum over toetreding tot de NAVO. Het leidde er al toe dat het Kremlin waarschuwde voor 'serieuze militair-politieke gevolgen', mochten de Finnen (en Zweden) toetreden tot het westerse bondgenootschap.
Ondanks het afschudden van de neutraliteit, is ook de angst voor Russische agressie terug in het land. Sommige Finnen lezen in de revanchistische toespraak van Poetin dat ook Finland nooit onafhankelijk had moeten worden. Net als Oekraïne werden de Finnen onafhankelijk door de Russische revolutie in 1917.
Hamsteren
In supermarkten hamsteren mensen wc-papier en apotheken vliegen door hun voorraad jodiumtabletten heen, vanwege de angst voor mogelijk nucleaire represailles. Anderen melden zich aan voor zelfverdedigingscursussen mét vuurwapens.
Het Finse parlement heeft NAVO-lidmaatschap deze week voor het eerst besproken. En al lijkt er een meerderheid voor lidmaatschap te zijn, het is volgens premier Sanna Marin nog te vroeg om de knoop door te hakken.
