Malta verkoopt voorlopig geen paspoorten meer aan miljonairs uit Rusland en Belarus. De regering geeft als reden dat "recente ontwikkelingen" het onmogelijk maken om de achtergrond van potentiële kopers te controleren.
Het besluit komt na jaren van felle kritiek uit binnen- en buitenland op de verkoop van paspoorten. De handel is lucratief voor Malta, maar schadelijk voor de EU. Russen die zich met hun Maltese paspoort vestigen in bijvoorbeeld Nederland, zijn moeilijk vindbaar. Hetzelfde geldt voor bankrekeningen die ze openen en bedrijven die ze oprichten.
Niet voor niets zei opsporingsdienst AIVD zich zorgen te maken. Na de Russische invasie in Oekraïne kondigden de Europese Unie en de Amerikaanse regering maatregelen aan die de verkoop van de zogenoemde gouden paspoorten moeten terugdringen.
Naar schatting enkele duizenden Russen kochten de afgelopen jaren een Maltees paspoort. De kosten zijn ongeveer één miljoen euro. Gezinsleden kunnen voor een kleiner bedrag ook een paspoort aanschaffen.
Ze worden daarmee behalve Maltees ook volwaardig EU-burger. Zo kan de Russische elite bezittingen onderbrengen in Europa, en heeft ze makkelijker toegang tot Europese financiële instellingen.
De paspoorthandel levert Malta miljarden op. De grootste groep kopers komt uit Rusland. Ook bij Arabieren en Chinezen is het paspoort in trek.
Al een paar jaar geleden doken we in de schimmige wereld van de paspoorthandel. We stuitten toen op verlaten kelderwoningen, superrijke Russen en een Groningse paspoortprofessor:
De Maltese overheid benadrukt dat er geen paspoorten zijn verkocht aan Russen die op de sanctielijst van de EU staan. Volgens hoogleraar economisch recht Hans Vedder (Rijksuniversiteit Groningen) is een gekochte Maltese nationaliteit geen belemmering voor het opleggen van sancties aan Russen.
"De EU kan tegoeden bevriezen, ook als het gaat om houders van een Maltees paspoort", zegt Vedder. "EU-landen kunnen ook de reisrechten inperken, en gesanctioneerde Russen de toegang tot het land ontzeggen. Malta zelf kan Russen met een Maltees paspoort overigens de toegang tot het land niet ontzeggen."
Europese waarden zijn niet te koop.
Vorig jaar loopt spande de Europese Commissie een juridische procedure aan om de paspoortverkoop te stoppen. Want, zo zei de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, "Europese waarden zijn niet te koop". Maar Malta benadrukt dat EU-landen het recht hebben om zelf te bepalen wie ingezetene is, en wie niet.
Naast Malta verkopen ook andere landen in de EU paspoorten, onder meer Cyprus en Oostenrijk. Dat laatste land hanteert zulke strenge voorwaarden dat het voor Russen eenvoudiger is om in Malta aan te kloppen.
Een deel van de paspoortkopers dat zich meldt op Malta heeft door aankoop van paspoorten al meerdere nationaliteiten. Zo kunnen ze zich aan de Maltese loketten melden met een andere dan hun oorspronkelijke Russische nationaliteit. Het is niet duidelijk hoe Malta daarmee omgaat.
