Einde coronamaatregelen in zicht: 'Logische stap, maar wel spannend'

Het kan verkeren: een maand geleden zat Nederland nog in lockdown, vandaag lijkt het einde van de coronamaatregelen in zicht. Het kabinet overweegt verregaande versoepelingen, zoals het schrappen van het coronatoegangsbewijs en de mondkapjesplicht. Experts vinden het een logische keuze om de teugels te laten vieren, hoewel artsen tegelijkertijd manen tot voorzichtigheid.

"Bij de cijfers van nu zijn versoepelingen logisch", zegt epidemioloog Esther Metting van het UMC Groningen. "Er zijn ongelooflijk veel positieve tests, maar die stijging zie je in de ziekenhuizen bijna niet terug."

Bovendien snappen veel mensen de huidige maatregelen niet meer, ziet Metting, die ook gedragswetenschapper is. "Vlak voor de kerstvakantie, toen de maatregelen strenger werden, was er behoorlijk veel draagvlak voor. Omikron kwam op ons af, er was een dreiging. Maar die is weggevallen, nu blijkt dat de meeste mensen niet zo ziek worden van omikron."

Niet proportioneel

Gisteren maakte het RIVM bekend dat het aantal positief geteste mensen de afgelopen week weliswaar is gestegen, maar minder hard dan de week daarvoor. Ook in de ziekenhuizen nam het aantal nieuwe coronapatiënten minder hard toe. Daarbij moet wel vermeld worden dat het virus nog altijd niet hard rondgaat onder mensen van boven de 60 jaar.

Op basis van die gegevens vindt epidemioloog en internist Olaf Dekkers van het Leids Universitair Medisch Centrum dat versoepelingen goed te verantwoorden zijn. "De maatregelen zijn niet meer proportioneel. Soms lijkt het wel alsof we willen voorkomen dat er iemand ziek wordt, maar we deden dit om te voorkomen dat de IC's in de problemen zouden komen. Er zijn nog een paar epidemiologische onzekerheden, maar eigenlijk kunnen we nu wel zeggen: dat gaat zeer waarschijnlijk niet gebeuren."

Volgens Dekkers heeft de onzekerheid te maken met de groep 60-plussers. "Stel dat zij nu allemaal tegelijk geïnfecteerd raken met omikron, dan zou het kunnen dat je meer mensen in de ziekenhuizen krijgt dan je wil." Maar dat is niet realistisch, zegt hij: "We bereiken de piek in het aantal besmettingen ongeveer nu, daarna gaat het virus dus minder makkelijk rond, ook onder 60-plussers."

Alma Tostmann, epidemioloog in het Radboudumc, zei in het NOS-radioprogramma Nieuws en Co dat haar ziekenhuis op dit moment nog de handen vol heeft aan coronapatiënten. Dat komt ook door de "extreme uitval" van personeel, legt ze uit:

Epidemioloog Alma Tostmann vraagt aandacht voor mensen met een kwetsbare gezondheid, voor wie de versoepelingen extra spannend zullen zijn. "Voor hen is een covid-infectie heel gevaarlijk. Ik hoop dat er ruimte en begrip is voor die groep, om het voor hen veilig te houden."

LUMC-epidemioloog Dekkers verwacht dat omikron uitdooft en daarmee de kans dat kwetsbare groepen erdoor worden getroffen. "Natuurlijk zal het spannend zijn, met name wat betreft ziekenhuisopnames, maar in omliggende landen is het met het loslaten van de maatregelen ook relatief goed gegaan, zoals in Zweden, Denemarken en Engeland."

Basisverantwoordelijkheid

En als een nieuwe variant opdoemt? Dat heeft niets te maken met de besluiten van nu, vindt Dekkers. "Het argument 'je moet alle maatregelen behouden omdat je niet weet wat er hierna komt' is een slecht argument. Je moet durven handelen naar omikron nu."

Dat daarmee waarschijnlijk bijna alle coronaregels tegelijk komen te vervallen, begrijpt de epidemioloog wel. "Veel maatregelen hangen samen. Als je het thuiswerkadvies loslaat, is het gek als je in restaurants opeens je coronapas moet laten zien. Want we zitten ook met z'n allen in kantoortuinen zonder dat er zicht is op vaccinaties of herstel."

Wel hoopt Dekkers dat er straks, als we in Nederland inderdaad af zijn van de anderhalve meter, de mondkapjes en de QR-code, iets ontstaat als 'basisverantwoordelijkheid', vergelijkbaar met de basismaatregelen zoals we die nu kennen. "Blijf thuis bij klachten, bijvoorbeeld."

Nog wel ventileren en vaccineren

Ook epidemioloog en gedragswetenschapper Metting van de Rijksuniversiteit Groningen kan zich voorstellen dat een deel van de basismaatregelen blijft bestaan, bijvoorbeeld de hygiënevoorschriften en het ventileren van schoolgebouwen. "Dat helpt ook tegen besmetting met andere infectieziektes, zoals griep en verkoudheid."

Daarnaast denkt Metting dat testen en vaccineren belangrijk blijven. "Je blijft een gevoel van urgentie nodig hebben, ook omdat er nog voldoende kwetsbare mensen in de samenleving zijn die we moeten blijven beschermen."