Nederland bij mensenrechtenhof: Rusland was de baas in MH17-gebied

Rusland had ten tijde van de MH17-ramp in 2014 de facto de controle over het gebied in Oost-Oekraïne waar het vliegtuig werd neergehaald. Daarom moet het Europees Hof voor de Rechten van de Mens de zaak die Nederland tegen Rusland heeft aangespannen in behandeling nemen. Dat betoogde Nederland tijdens de hoorzitting over de zaak bij het hof in Straatsburg.

Daar komt volgens Nederland bij dat er op basis van het verzamelde bewijs geen andere conclusie mogelijk is dan dat de afvuurinstallatie van de Bukraket waarmee MH17 werd neergehaald is bediend door Russische specialisten.

Babette Koopman voerde als Nederlandse afgevaardigde bij het hof het woord voor Nederland. Zij zei verder dat de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne alleen met hulp van Rusland controle konden houden over het gebied in de zogenoemde Volksrepubliek Donetsk. "Zonder Rusland zou er geen Volksrepubliek Donetsk zijn", zei Koopman. Dus stond het gebied in feite onder controle van Rusland.

Rusland: niet verantwoordelijk

Rusland ontkende dit in het eigen betoog. De Russische afgevaardigde bij het hof, Michail Vinogradov, benadrukte dat de MH17 werd neergehaald boven Oekraïne, en dat dus de vliegramp niet binnen de jurisdictie van Rusland viel. "We kunnen niet verantwoordelijk worden gehouden voor wat buiten ons grondgebied gebeurde", zei hij, waarna hij de rechters vroeg de zaak om die reden af te wijzen.

Hij benadrukte wel de vliegramp dramatisch te vinden en mee te leven met de nabestaanden. "Maar het verhaal klopt niet en staat vol onjuistheden en verdachtmakingen."

Ook Oekraïne kwam in de hoorzitting aan het woord. Dat land sprak onder meer over de huidige spanning in het gebied. Het mensenrechtenhof besloot de twee zaken die Oekraïne tegen Rusland heeft aangespannen over onder meer de Russische inmenging in Oost-Oekraïne samen te voegen met de Nederlandse zaak.

'Nabestaanden voelen zich pion in geopolitiek spel'

Nabestaande Piet Ploeg kreeg een paar minuten spreektijd. Hij zei dat nabestaanden ruim zeven jaar later nog altijd lijden en dat dit wordt verergerd door "de houding van Rusland". Daarbij doelde hij onder meer op de verspreiding van desinformatie. Volgens Ploeg voelen nabestaanden zich machteloos "als een pion in een geopolitiek spel".

Vooraf noemde minister Hoekstra (Buitenlandse Zaken) de hoorzitting "een belangrijke stap in het streven van Nederland naar gerechtigheid voor de slachtoffers en hun nabestaanden". Met de zaak maakt Nederland namelijk voor het eerst het aandeel van Rusland bij de MH17-ramp aanhangig bij een internationale rechter.

Nabestaande Anton Kotte van de stichting Vliegramp MH17 voelde om die reden spanning voor aanvang van de zitting. "Voor het eerst worden we geconfronteerde met de Russen, zijn we samen in dezelfde rechtszaal", zei hij. Voor het gebouw in Straatsburg stonden vanochtend vroeg al nabestaanden van MH17-slachtoffers met een spandoek waarmee ze om "antwoorden en verantwoordelijkheid" vroegen. Bij de ramp kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders.

De nabestaanden met het spandoek:

De zeventien rechters bogen zich vandaag enkel over de vraag of het hof de zaak kan behandelen, waarbij dus centraal staat of Rusland zeggenschap had in het gebied in Oost-Oekraïne waar de Bukraket werd afgevuurd die de MH17 neerhaalde. Daarna komt de vraag of Rusland inderdaad het Europees mensenrechtenverdrag schond. Een dergelijke procedure kan jaren duren. Het is niet duidelijk wanneer de rechters komen met hun oordeel over de ontvankelijkheid van de zaak.

Los van strafzaak

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens kan Rusland opdragen om nabestaanden een schadevergoeding te betalen. Als lidstaat van de Raad van Europa erkent Rusland het hof in Straatsburg en zijn uitspraken.

De rechtszaak bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens staat los van de strafzaak in Nederland. Daar staan vier mannen terecht voor het afvuren van de Bukraket.

In april publiceerde Nieuwsuur een verhaal over duizenden afgeluisterde telefoongesprekken van een van de verdachten: Sergej Doebinski. Het gaat om taps die de geheime dienst van Oekraïne had op twee nummers van hem. Met die tapes maakte NOS op 3 dit interactieve verhaal. Je kunt horen welke rol alle vier de verdachten uit de zaak hadden in de uren rond de ramp: