Rusland eist binnen week NAVO-garanties: 'Geduld is op'

• Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

Na een week vol diplomatiek topoverleg is van het verminderen van spanningen tussen Rusland en het Westen niet veel terechtgekomen. Beide partijen staan nog lijnrecht tegenover elkaar, werd vandaag nogmaals bevestigd door minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov.

Op zijn jaarlijkse persconferentie zei Lavrov dat het Kremlin niet onbeperkt gaat wachten op een westerse reactie op Moskous eisen. Rusland eist dat de NAVO geen troepen uitbreidt of inzet in Oekraïne en andere ex-Sovjetstaten en wil de garantie dat Oekraïne nooit lid zal worden van de NAVO.

'NAVO staat nu aan onze grenzen'

Op de vraag waarom de kwestie van het eventuele Oekraïense NAVO-lidmaatschap juist nu zo prangend is, zei Lavrov: "Ons geduld is op." Volgens hem begon de NAVO-dreiging in de jaren 90, toen de NAVO de belofte over non-expansie - een belofte die volgens de NAVO nooit is gedaan - in de prullenbak gooide. "Er zijn door de jaren heen vijf uitbreidingsgolven geweest, en als gevolg daarvan staat de NAVO nu aan onze grenzen", aldus Lavrov.

Lavrov herhaalde nog maar eens de woorden die we de afgelopen dagen steeds uit Moskou hoorden: "We hebben juridisch bindende garanties nodig. De eisen zijn duidelijk en we verwachten binnen een week schriftelijk antwoord."

President Poetin zei eerder dat Rusland "militair-technisch" zal antwoorden als het deze week geen garanties krijgt. Op de vraag wat dat precies betekent, zei Lavrov vandaag dat het antwoord van Poetin zal afhangen van het advies dat hij krijgt van militaire experts.

Daaraan voegde hij toe dat hij geen "theeblaadjes leest, zoals de Amerikanen graag doen". Oftewel: het blijft koffiedik kijken.

Een Finse journalist vroeg of Rusland vindt dat Finland en Zweden - in tegenstelling tot Oekraïne - wel zelf zouden mogen beslissen over een eventueel NAVO-lidmaatschap. "Natuurlijk respecteren we de soevereiniteit van Finland en Zweden. Dat is hun eigen keus", aldus Lavrov. "Het probleem is dat de soevereiniteit niet gerespecteerd wordt door degenen die hun toetreding tot de NAVO willen uitlokken."

Zorgelijkste crisis sinds de Koude Oorlog

De afgelopen maanden heeft Rusland tienduizenden militairen aan de grens met Oekraïne gestationeerd, waardoor het vermoeden bestaat dat het een nieuwe invasie voorbereidt. De NAVO heeft meermaals duidelijk gemaakt dat de door Rusland gestelde eisen onacceptabel zijn. Verder hebben de VS en de NAVO Rusland gewaarschuwd voor "enorme gevolgen" als Rusland zijn agressie tegen Oekraïne hervat.

Zo wordt gedreigd met het afsluiten van Rusland van het SWIFT-systeem dat internationale transacties tussen grote banken verwerkt en met een embargo op de verkoop van Amerikaanse producten en technologie aan Rusland. Ook zegt de NAVO Oekraïense strijdgroepen te zullen bewapenen die een guerrillaoorlog tegen Rusland kunnen voeren. Rusland zegt alle banden met het Westen te verbreken als zulke sancties volgen.

In de Russische staatsmedia klinkt dagelijks dreigende oorlogstaal. Deze week wordt neergezet als het moment van de waarheid: zal de NAVO Rusland respecteren en het totale eisenpakket inwilligen? En zo niet, is het Westen dan klaar voor de 'militair-technische' gevolgen?

Optimisten hoopten op nieuwe afspraken op het gebied van wapenbeheersing of over het vooraf melden van militaire oefeningen. Dat zou iets van de druk van de ketel halen. Maar Moskou lijkt geen centimeter te willen wijken en legt alle verantwoordelijkheid bij het Westen.

Er wordt gevreesd dat Rusland na deze mislukte overleggen kan zeggen: "Zie je wel, we hebben het op alle manieren diplomatiek geprobeerd, maar het Westen geeft ons geen veiligheidsgaranties. En dus laten ze ons geen keus dan onszelf te verdedigen". Om dan wellicht verdere stappen te zetten richting Oekraïne.

Wit-Rusland

Op de persconferentie stipte Lavrov nog enkele andere thema's aan, zoals de versterkte banden tussen Wit-Rusland en Rusland en de geplande uniestaat, die nu "voor 90 procent rond is". De relatie met China kwam aan bod ("we hebben unieke banden met China en wij verdedigen onze nationale belangen hand in hand") en over persvrijheid ("waarom was het westen stil toen het kantoor van onze Russische staatspers werd aangevallen tijdens de protesten in Kazachstan? Persvrijheid staat daar toch zo hoog in het vaandel?")

Ook werd gesproken over de recente protesten in Kazachstan, en de rol die Rusland speelde door het sturen van troepen. Volgens Lavrov was het westen "onder de indruk van hoe snel wij troepenmachten kunnen sturen". Hij benadrukte dat hij hoopte dat Rusland binnenkort niet nog een keer troepen zal moeten sturen om "een oorlog te voorkomen", maar dat ze overal op voorbereid zijn. "Als je vrede wilt, moet je je voorbereiden op oorlog".