Lockdown-besluit kabinet: kritiek neemt toe, maar besmettingen ook

Voor de eerste keer komen de hoofdrolspelers van het nieuwe kabinet vandaag bijeen in het Catshuis om te overleggen over de coronamaatregelen. Centraal staat de vraag of de lockdown moet blijven, of dat er ruimte is voor versoepelingen. En zo ja, waar dan? Vragen die gisteren ook in een overleg van het Outbreak Management Team aan de orde waren.

Het overleg volgt op een week dat er een recordaantal van 200.000 positieve tests werden gemeld, een stijging van 77 procent ten opzichte van de week ervoor. En het RIVM waarschuwde er meteen bij dat de piek van omikron pas over enkele weken zal zijn.

Tegelijkertijd klinkt inmiddels van alle kanten kritiek, al was het maar omdat het aantal ziekenhuisopnames blijft dalen. Sportorganisaties willen weer open, studentenorganisaties en psychiaters pleiten ervoor om ook alle mbo's, hogescholen en universiteiten weer te openen, Koninklijke Horeca Nederland zegt dat de horeca "per direct" klaar is voor een verantwoorde heropening en winkelbranchevereniging INRetail riep het kabinet vorige week op "Nederland van de pauzestand te halen". Daarbij steekt het winkeliers en horecaondernemers dat er in de buurlanden veel meer mag.

Maatregelen te laat

De lockdown werd uit vrees voor de omikronvariant ingesteld tot in ieder geval 15 januari, overmorgen. Als enige land van Europa koos Nederland ervoor om alles dicht te doen. "We moeten nu een beetje op de blaren zitten voor de beslissingen die vorig jaar zijn genomen", blikt veldepidemioloog en microbioloog Amrish Baidjoe terug in het NOS Radio 1 Journaal. "We gingen de zomer in met een slechte uitgangspositie, en toen de situatie steeds erger werd zijn er geen maatregelen genomen. Toen omikron kwam, hadden we geen ruimte meer."

De modellen van het RIVM voorspelden een gitzwart scenario met enorme aantallen ziekenhuisopnames, maar dat gebeurde niet. Het aantal ziekenhuisopnames is in Nederland laag in vergelijking met andere Europese landen. "Dat is het voordeel van de maatregelen", zegt Baidjoe. "We houden het effect van de omikrongolf laag. Daardoor vertaalt het hoge aantal positieve tests zich nu nog niet in een hoog aantal ziekenhuisopnames."

Vertrouwen in buitenlandse data

Louis Kroes, viroloog bij het LUMC in Leiden, zet sowieso twijfels bij het destijds gepresenteerde model. Hij noemt de gang van zaken toen "wonderlijk". "Een specifiek pessimistisch model is aangenomen voor de basis van het beleid, waarvan ik niet de indruk heb dat er kritisch naar is gekeken", zegt hij.

"Bovendien: al in de week erna kwamen er aanwijzingen dat het anders lag", vervolgt hij. "Op de persconferentie werd gezegd dat ze bij de mensen terug zouden komen zo gauw er aanwijzingen waren dat het beter gaat. En ik denk dat die tijd nu wel gekomen is."

Hij put vertrouwen uit gegevens uit Denemarken en Engeland. Het aantal besmettingen is daar heel hoog, maar de belasting op de IC-afdelingen is minder. Ook zijn collega in Leiden, epidemioloog Olaf Dekkers, wijst daarop. "En ik denk dat je dat moet gaan meewegen als je hier in Nederland naar de situatie kijkt", zegt hij.

In Denemarken en het Verenigd Koninkrijk is goed te zien dat de enorme golf aan besmettingen in die landen tot veel minder ziekenhuisopnames heeft geleid dan tijdens de vorige golf. Bovendien lijkt de piek daar al te zijn bereikt.

Klik op de afbeelding om ook de grafiek met de data uit het Verenigd Koninkrijk te zien

"In die landen gaat het nota bene zonder grote restricties", zegt Kroes. "Dat geeft nog eens te denken over de situatie in Nederland. Dit virus slaat heel snel toe, maar dan is het nog niet erger. Het gaat om de schade en de vraag of we die kunnen beheersen. Alleen als dat laatste niet zo is, ben je gerechtigd de maatschappij stil te leggen."

Heel snel alles versoepelen ziet geen van de deskundigen zitten. Dekkers wijst erop dat er dan in korte tijd heel veel mensen ziek kunnen worden, wat ook kan weer leiden tot allerlei andere problemen omdat veel mensen in isolatie of quarantaine moeten. "Dan krijg je gigacijfers. Maar je kunt wel een stukje vertrouwen hebben dat er minder druk op de IC-opnames ontstaan, ook al zijn er veel besmettingen."

Viroloog Kroes pleit er ieder geval voor om bepaalde sectoren, zoals de sport en het hoger onderwijs weer te openen. "De besmettingsaantallen zijn gewoon hoog, maar dat hoort erbij. De infectie verloopt met omikron wezenlijk anders. Sneller, maar kort en fel. En dat moet ons niet zenuwachtig maken", vindt hij. "Ik wil dat 'better safe than sorry' verdwijnt. Zo kunnen we niet met de complete bevolking omgaan."

Ondanks vele maatregelen blijft het coronavirus rondgaan. Moeten we nadenken over hoe een Nederland mét corona eruit kan zien, in plaats van zonder? NOS op 3 legt het uit:

Ook Dekkers ziet ruimte. Maar dan wel in kleine stapjes, om zo een soort dansen-met-Janssen-piek te voorkomen. Het is volgens hem ook een afweging die vooral de politiek moet maken. "Als je wat wilt, probeer te kijken naar waar dingen kunnen met inachtneming van de basisregels. Misschien moet je zeggen: laten we kiezen voor iets betere mondkapjes. Als we daardoor uit eten kunnen, is dat het dan niet waard?"

Baidjoe is liever nog wat voorzichtiger. "Er zijn landen waar je wel een stijging van het aantal ziekenhuisopnames ziet. We zitten nog niet in de omikronpiek en moeten nog even heel voorzichtig zijn en goed nadenken hoe we op een verantwoordelijke manier gaan versoepelen. Van lockdown naar lockdown gaan moet iets van het verleden zijn."

Hij zoekt vooral versoepelingen in het onderwijs. "En wellicht is er wat meer speelruimte in de horeca. Maar het moet vooral op een verantwoordelijke manier gaan. We kunnen niet elke keer gaan voor 'alles open' of 'alles dicht'."