Nieuwe Wit-Russische grondwet moet Loekasjenko onschendbaar maken
De Wit-Russische autoriteiten hebben de plannen voor een nieuwe grondwet gepresenteerd. De wijzingen lijken bedoeld om de positie van Wit-Russische dictator Aleksandr Loekasjenko te versterken en om het de oppositie nog moeilijker te maken om de macht te krijgen.
Zo kunnen volgens de conceptgrondwet voormalige presidenten van Wit-Rusland voortaan niet vervolgd worden na hun ambtstermijn. Sinds de onafhankelijkheid van de voormalige Sovjetstaat heeft Wit-Rusland slechts één president gehad: Loekasjenko zelf.
De grondwetswijziging werd een jaar geleden al aangekondigd door Loekasjenko, in reactie op de massale protesten tegen zijn regime. Het was lang onduidelijk wat de wijziging precies in zou houden. Critici zagen de belofte van een grondwetswijziging als een manier om de onrust in de kiem te smoren, zonder concrete toezeggingen te hoeven doen.
De grondwetswijziging wordt in februari in een referendum voorgelegd aan het volk. Eerdere referenda verliepen volgens waarnemers en de Europese Unie frauduleus. De verwachting is dus dat de nieuwe grondwet zal worden goedgekeurd.
Maximumtermijn op presidentschap
In de nieuwe grondwet zijn onder meer de regels rond het presidentschap aangepast. Zo worden toekomstige presidentskandidaten uitgesloten van verkiezingen wanneer zij de afgelopen 20 jaar enige tijd in het buitenland hebben gewoond. Dat amendement lijkt gericht om oppositiepolitici die vanwege repressie het land zijn ontvlucht, uit te sluiten van verkiezingsdeelname. Ook moeten presidentskandidaten voortaan minimaal 40 jaar oud zijn.
In de conceptgrondwet is tevens een maximumtermijn vastgelegd voor presidenten. Na twee verkiezingen mag een president niet meer meedoen; wel wordt een termijn verlengd van vier tot vijf jaar.
Loekasjenko is inmiddels bezig met zijn zesde termijn, maar na de grondwetswijziging begint de telling van termijnen opnieuw. De president zou, wanneer de grondwet wordt aangenomen, dus nog twee keer verkiezingen kunnen 'winnen'. In theorie kan hij tot 2035 aanblijven, het jaar waarin hij 81 jaar wordt.
Daarnaast moet de nieuwe grondwet de positie van de Wit-Russische Volksvergadering versterken. Dat is een ongekozen raad van overheidsfunctionarissen en topmannen uit het bedrijfsleven. De Volksvergadering krijgt volgens de plannen het laatste woord over het buitenlands beleid. Ook mag de raad de president afzetten.
Analisten en journalisten houden er rekening mee dat Loekasjenko in de toekomst zelf de Wit-Russische Volksvergadering zal voorzitten. Eerder hintte hij op aftreden na invoering van de nieuwe grondwet. Vanuit de Volksvergadering zou hij zijn opvolger kunnen afzetten wanneer die te kritisch op hem wordt, verwacht journalist en onderzoeker Tadeusz Giczan.
Oppositie wil verkiezingen
Het hoofd van de presidentiële dienst zei bij de presentatie van de grondwetsplannen dat Wit-Rusland "zich zal blijven ontwikkelen als democratische staat".
Tegenstanders van Loekasjenko zijn, zoals verwacht, kritisch over de grondwetswijzigingen. In een tweet schrijft oppositieleider Tichanovskaja dat de plannen tot doel hebben om "de dictator macht te geven en vervolging te ontlopen". Volgens haar zijn nieuwe presidentsverkiezingen de enige oplossing voor de politieke onrust in het land.
