Weer lockdown, weinig perspectief: 'Let extra op je gezondheid'

Weer een lockdown, voor in ieder geval een kleine maand, en geen zicht op een vaccin om ons "uit de crisis te prikken" zoals vorig jaar. Toen was de boodschap 'hou vol', maar inmiddels blijkt het vaccin niet zaligmakend en blijft corona voorlopig vrijwel zeker onder ons.

Gevraagd naar het perspectief voor de wat langere termijn, verwees minister De Jonge gisteren naar boosteren om de bescherming te herstellen, meer leren over de omikronvariant en de ontwikkeling van nieuwe vaccinvariant. Ook is er een team samengesteld dat een langetermijnstrategie in de zorg moet ontwikkelen.

Dat premier Rutte en minister De Jonge niet meer perspectief hebben gegeven, vindt hoogleraar Gezondheidspsychologie Andrea Evers (Universiteit Leiden) een gemiste kans. "Dat hebben mensen nodig. Wat zijn de scenario's vanaf 15 januari? Bijvoorbeeld in het hoger onderwijs: het ziet er sterk naar uit dat we regelmatig moeten switchen tussen fysiek en online onderwijs, en niet snel meer alleen fysiek onderwijs hebben. Benoem dat en werk dat voor verschillende groepen uit."

"Ik heb er ook wel een beetje begrip voor", zegt deze jongeman in een lege winkelstraat op de eerste ochtend van de harde lockdown:

Doordat mensen geen uitzicht hebben of controle voelen, ervaren ze een 'aangeleerde hulpeloosheid', stelt Evers. "Daardoor kunnen ze somber en moedeloos worden en in het meest ernstige geval in een depressie raken. Het is cruciaal om waar dan ook een stukje controle te voelen. Je toekomst kunnen plannen, is daar een essentieel onderdeel van."

Grote impact van maatregelen

De hoogleraar raadt mensen dan ook aan om in ieder geval in hun eigen levens het heft zoveel mogelijk in eigen handen nemen. Mensen zijn namelijk geneigd om naar het negatieve te kijken, en om alert te zijn als er gevaar dreigt. Het is volgens Evers belangrijk om daar in tijden van crisis iets positiefs tegenover te zetten.

"Probeer extra op je gezondheid te letten, dat geeft een gevoel van controle en helpt mentaal en fysiek enorm. Creëer dagelijkse routines met gezonde dingen of een werkschema met een vast ritme. En zorg voor anderen", raadt Evers aan. "Helaas weten we dat er genoeg groepen zijn die echt hulp nodig hebben. En iets voor de ander doen, geeft een heel goed gevoel."

Wat Evers ook miste in de persconferentie is het bespreken van de grote impact die maatregelen hebben op mensen. "Zoals jonge ouders met kinderen, ouderen in verpleeghuizen, jongeren, ondernemers. Daar moet je het even over hebben."

Volgens John de Wit, hoogleraar Sociale Wetenschappen, gespecialiseerd in volksgezondheid (Universiteit Utrecht), is het belangrijk dat het besef doordringt dat het allemaal nog wel even kan duren. "We hebben hier te maken met een pandemie. Je kan niet aan een knopje draaien zodat het over is. Mensen moeten niet steeds het gevoel krijgen 'daar gaan we weer'. Nee, 'daar gaan we nog steeds'", stelt De Wit.

"Virussen zijn onder ons, de griep gaat ook niet weg maar daar hebben we mee leren leven. Het kan zijn dat er van tijd tot tijd meer maatregelen komen en dat er nog meer gevaccineerd moet worden. We weten het niet."

Weinig vertrouwen in overheid

Ondanks het onbegrip leven de mensen wel de regels beter na, bleek eerder deze maand uit onderzoek van de gedragsunit van het RIVM, waar zowel De Wit als Evers advies aan uitbrengen. De Wit: "Het overgrote deel snapt heel goed dat maatregelen nodig zijn. We zijn er nog niet vanaf, maar het hoeft niet zo dramatisch te zijn. Want als we ons gewoon aan de basisregels houden, is er behoorlijk goed mee te leven."