Uitputtingsslag in ziekenhuizen: 'Angst voor wat nog komt'

Bij de persconferentie van het demissionaire kabinet worden er vanavond nieuwe maatregelen bekendgemaakt. Er zal ingegrepen worden, want het aantal coronapatiënten in ziekenhuizen blijft toenemen.

Het kabinet heeft als doel om hier een einde aan te maken, want door personeelstekorten en aanhoudende drukte dreigt volgens sommige experts code zwart. Hoe gaat het nu in de ziekenhuizen, voorafgaand aan de persconferentie vanavond? Drie medisch specialisten aan het woord.

Aaron John, arts in opleiding tot anesthesioloog in het Radboud UMC Nijmegen

"Vorig jaar voelde de eerste coronagolf als een extreme noodsituatie, bijna als oorlog. Nu lopen de besmettingen weer op en nemen de ziekenopnames toe, maar de situatie is anders. Dat komt door vaccinaties, en doordat we meer weten over het virus en hoe we het moeten behandelen.

Tegelijkertijd is er een groot personeelstekort: normaal gesproken hebben we voor volwassenen veertig ic-bedden en tijdens de eerste covid-golf hebben we dit kunnen opschalen naar vijftig bedden. Maar nu komen we niet verder dan 24 bedden, en dan hebben we al het extra personeel al ingezet. Veel collega's zijn langdurig uitgevallen of ander werk gaan doen. Ik heb verschillende collega's horen zeggen: 'ik kan het niet meer'.

Sommige patiënten zijn niet gevaccineerd. Dan denk je: dit had voorkomen kunnen worden. Als er bijvoorbeeld een kind met keizersnee geboren moet worden, omdat de moeder in coma ligt vanwege een covid-besmetting. Of dat een baby overlijdt door een stolling in de placenta, vanwege een coronabesmetting. Dat zijn heftige dingen die je meemaakt. Ik voel dan boosheid. Dan denk ik: jullie vragen onze hulp, dan bieden we een vaccin dat je kan beschermen, en dan is het niet goed. Wat wil je dan?

Code zwart betekent dat we moeten kiezen: jij krijgt zorg, en jij niet. Dit is nog niet heel hard uitgesproken, maar in feite moeten er al keuzes gemaakt worden. We proberen geplande operaties en dagbehandeling nog wel door te laten gaan, net als semi-acute operaties voor kankerpatiënten. Iedere dag maken we dit soort afwegingen, samen met de IC. Collega's van anesthesiologie springen bij. En andere collega's op de cohort-afdelingen, die zijn er sinds deze week ook weer.

Vorig jaar kregen we nog applaus. Toen was de situatie uitzonderlijk, maar nu houdt het aan. De werkdruk is enorm toegenomen. Ik draai veel meer onregelmatige diensten. Dat doe ik graag, maar wanneer pak ik mijn rust?"

Marion Schaap, SEH-arts in het Tilburgse Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis

"De situatie in de ziekenhuizen is echt anders dan tijdens de eerste golf: toen durfden veel mensen niet naar het ziekenhuis te komen. Nu gaat alles gewoon door. Iedere spoedopname in een ziekenhuis komt via de Spoedeisende Hulp (SEH). Of je nu een gebroken been hebt of corona.

De planbare zorg wordt momenteel afgeschaald om ruimte te maken voor toenemende spoedzorg. Mijn schrikbeeld is dat de spoedeisende hulp vol ligt en er mensen blijven bijkomen. Dat ambulances voor de deur aanschuiven en de patiënten op de gang liggen; ik wil er alles aan doen om dat te voorkomen.

In de ziekenhuizen liggen vooral oudere covid-patiënten met bijkomende problematiek. Zij hebben meestal langdurige zorg nodig en kunnen niet terug naar huis zonder thuiszorg of revalidatie. Maar de thuiszorg is, net als andere zorginstellingen, overvol. Zo blijft het ziekenhuisbed bezet.

Met het afschalen van zorg speel je bedden en personeel vrij, maar dan doe je onherroepelijk concessies aan de kwaliteit van de zorg. Ik ben bang dat dit op de lange termijn killing gaat zijn voor het personeel: daar fik je mensen mee af.

Het grootste probleem is dat we nu minder personeel hebben dan vorig jaar. Toen hadden we zoiets van 'hup schouders eronder', dit is een tijdelijke crisissituatie. Nu is het veel lastiger om het personeel te motiveren. De rek is er volledig uit en veel mensen hebben het vak verlaten.

We moeten haast maken met een boosterprik en tegelijkertijd moet het land meer op slot om de snelle verspreiding te stoppen. Je kunt bijna niet anders. Strengere maatregelen zijn onontkoombaar."

Peter van der Voort, intensivist en ic-afdelingshoofd UMC Groningen

"Er hangt een crisisachtige sfeer in het ziekenhuis. Het personeel is gespannen, gaat kordaat aan de slag en probeert het hoofd boven water te houden. Ook is er angst voor wat er gaat komen: als je moet gaan kiezen wie wel zorg krijgt en wie niet, dan is dat emotioneel erg belastend.

De onbevangenheid is weg. Dat komt ook door de mentale schade die we in de vorige coronagolf hebben opgedaan. Sommige personeelsleden krijgen een herbeleving van gebeurtenissen vorig jaar. Daarom is er nu veel aandacht voor de mentale kant.

Onder het personeel (400 op de ic-afdeling) is de vaccinatiegraad buitengewoon hoog. Veel patiënten die binnenkomen zijn niet gevaccineerd en belanden op de ic. Het overgrote deel van het werk dat wij nu doen, is vermijdbaar. Dat patiënten zich niet laten vaccineren, is gestoeld op desinformatie. Dat is wrang.

Ik heb op dit moment de hele dag door covid-vergaderingen. Het eigenlijke werk is stilgelegd, en dat blijft liggen voor na deze periode. We moeten nieuwe scenario's doordenken. Het positieve is: de saamhorigheid onder het zorgpersoneel is groot. Maar het blijft een uitputtingsslag. Alsof je de marathon hebt gelopen, thuiskomt en dan hoort dat je hem nog eens moet lopen in dezelfde tijd."