Waarschuwingen voor jojo-coronabeleid: 'Kan averechts effect hebben'
Sinds vandaag is het weer verplicht om anderhalve meter afstand te houden, op straffe van een boete van 95 euro. De afstandsregel is niet de enige maatregel die eerst werd versoepeld en later toch weer aangescherpt. Eerder gebeurde dat bijvoorbeeld al met het thuiswerkadvies en met de mondkapjesplicht in winkels en supermarkten.
De Raad van State waarschuwt het demissionaire kabinet juist dat het niet steeds coronaregels moet loslaten, om ze vervolgens weer in te voeren. Volgens het hoogste adviesorgaan van de regering past de herinvoering van de anderhalvemeterregel in een trend: "De afgelopen periode heeft opnieuw te zien gegeven dat maatregelen snel worden afgeschaald als het aantal besmettingen daalt."
Dit "jojo-beleid" kan uiteindelijk een averechts effect hebben, zegt de Raad van State. Het leidt tot verwarring bij burgers, waardoor ze zich minder goed aan de regels houden.
Maatschappelijke teleurstelling
Eind juli zei de raad iets soortgelijks. "Voorkomen moet worden dat vanuit de zeer begrijpelijke wens om de samenleving weer open te stellen, doorgevoerde versoepelingen korte tijd daarna weer moeten worden teruggedraaid." Volgens de raad kan dat behalve "maatschappelijke teleurstelling" ook een ander risico met zich meebrengen: de geloofwaardigheid en effectiviteit van de coronamaatregelen zouden erdoor worden aangetast.
Ook in de Corona Gedragsunit van het RIVM zijn de risico's meerdere keren benadrukt, zegt hoogleraar gezondheidscommunicatie Julia van Weert (UvA): "Versoepel niet te snel, voorkom dat maatregelen moeten worden teruggedraaid. Het is heel moeilijk voor mensen om zich opnieuw te houden aan iets waarvan hun mindset net was: dat hoeft niet meer."
Volgens Van Weert, die de Corona Gedragsunit adviseert, had het demissionaire kabinet de coronamaatregelen mede daarom beter gedoseerd kunnen afschalen. "Het is beter om een jojo-effect te voorkomen dan om te snel te versoepelen."
Maar wat doe je dan als strenge coronaregels eigenlijk niet meer noodzakelijk zijn, vraagt deze Twitteraar zich af:
Ook de Raad van State stipt dat dilemma aan. Volgens het adviesorgaan is een zo snel mogelijke afschaling van maatregelen "vanuit een oogpunt van proportionaliteit" best begrijpelijk. De anderhalvemeterregel mag bijvoorbeeld alleen gelden als die noodzakelijk en proportioneel is voor de bestrijding van de epidemie.
Met andere woorden: we moeten geen regels in stand houden die niet langer nodig zijn of niet meer in verhouding staan tot de epidemiologische situatie van dat moment. "Dat is een grijs gebied", zegt gezondheidscommunicatiewetenschapper Van Weert. "Het OMT berekent wel een en ander, maar je kunt niet alles precies voorspellen. Bij twijfel kun je beter aan de zekere kant gaan zitten: in stapjes versoepelen." Bijkomend voordeel is volgens Van Weert dat je dan ook beter inzicht krijgt in de effectiviteit van de afzonderlijke maatregelen.
"En natuurlijk wil je als politiek ook graag positief nieuws brengen. Maar als het achteraf 'overpositief' was, dan is dat niet goed voor het vertrouwen."
Ondertussen neemt de druk op het demissionaire kabinet om nog meer maatregelen te nemen alleen maar toe, ondanks het eventuele jojo-effect. Vrijdag houden premier Rutte en minister De Jonge een persconferentie over de coronasituatie, een week eerder dan gepland.
De reden is dat de situatie momenteel "somber en zorgelijk" is, zei De Jonge vandaag:
De vraag is: hoe nu verder? Volgens Van Weert moet er veel uit de kast worden gehaald om de crisiscommunicatie te redden. "Het zou in ieder geval goed zijn als het kabinet zelf het boetekleed aantrekt en zegt: dit hadden we te positief ingeschat. Dus we moeten nu helaas een groter beroep op jullie doen dan gehoopt."
