Gesprek Biden en Xi: 'Grijns verdween toen het over mensenrechten ging'

De Amerikaanse president Joe Biden en zijn ambtgenoot Xi Jinping van China hebben de afgelopen nacht een paar uur met elkaar gesproken via een videoverbinding. NOS-correspondenten Lucas Waagmeester en Sjoerd den Daas zeggen dat dit gesprek een eerste aanzet voor een betere verstandhouding moet zijn, maar er spelen verschillende belangen.

Voor de camera's uit moesten, was er eerst nog een korte begroeting:

Toen de camera's aanstonden, benadrukte Biden de goede persoonlijke relatie die hij zegt te hebben met Xi Jinping. "Ze kennen elkaar nog uit het Obama-tijdperk, zegt China-correspondent Sjoerd den Daas in het NOS Radio 1 Journaal. "Xi hoorde je ook wel zeggen dat ze goede vrienden waren, zij het iets gereserveerder. Het ging verder over klimaatverandering waarin ze samen met elkaar willen optrekken."

Biden noemde China een belangrijke leider in de wereld, zoals de Verenigde Staten dat is. "Xi kon dat wel waarderen, was aan het grijnzen. Maar toen Biden begon over verantwoordelijk leiderschap en hoe hij vindt dat dat moet worden ingevuld, verdween die grijns wel enigszins. Toen ging het over mensenrechten, de economie en een vrije en open Zuid-Chinese Zee."

Volgens Amerika-correspondent Waagmeester draaien beide leiders niet om de lange lijst van botsende belangen heen, zoals de invloed in de Zuid-Chinese Zee, waar de Amerikanen hun militaire slagkracht aan het verstevigen zijn. "Maar ook over handelstarieven en de Amerikaanse beschuldiging dat de Chinezen zich niet aan handelsafspraken houden. En over het klimaat: Biden noemde het een 'grote fout' dat Xi niet naar de klimaattop in Glasgow ging."

Voor Washington gaat het over het vinden van een verstandhouding, zegt Waagmeester. "Biden wil alle aandacht wegdraaien van het Midden-Oosten, van Rusland, het vertrek uit Afghanistan om het volledige buitenlandbeleid te kunnen richten op China. Dat land is in de ogen van Biden de grote concurrent van de komende eeuw."

Wat voor Xi ook belangrijk is, is dat hij wordt gezien als een staatsman die opstaat voor alles wat China belangrijk vindt, zegt Den Daas. "Dat hij met de vuist op tafel slaat en opstaat tegen beschuldigingen van Amerika als het gaat om Xinjiang, waar miljoenen Oeigoeren worden onderdrukt, en de afbreuk van de vrijheden in Hong Kong. Dit zijn momenten waar Xi kan laten zien: wij bepalen wat er hier gebeurt."

Biden wil een verstandhouding met China van stevige competitie maar niet van conflict, zegt Waagmeester. Hij wil een relatie waarin hij ook echt kan zeggen wat hij denkt over de mensenrechten in China over de vervolging van minderheden in Xinjiang en Tibet, over Hongkong en de druk op Taiwan. Biden zegt dat dat gesprek gevoerd moet worden. Als dat bespreekbaar is, dan kun je ook andere problemen oplossen, vindt Biden. Tot die tijd zit het op slot."

Koude Oorlog-retoriek

Of er echt iets tastbaars uit het gesprek komt, verwachten de Chinezen niet, denkt Den Daas. "Peking hoopt dat de door Trump ingevoerde handelstarieven van tafel kunnen worden geschoven, maar ik betwijfel of dat al tijdens dit gesprek gebeurd is. Er is ook hoop dat men uit die Koude Oorlog-retoriek komt en een beetje beter weet waar men staat in de wedstrijd, maar er is niemand die denkt dat het weer helemaal koek en ei wordt tussen de twee landen."