Wat staat er op het spel bij digitale topontmoeting tussen Xi en Biden?
De Amerikaanse president Joe Biden en zijn Chinese ambtsgenoot Xi Jinping spreken elkaar vanavond laat (Nederlandse tijd) tijdens een - zeldzame - virtuele topontmoeting. Wat hopen beide wereldleiders hiermee te bereiken, en hoe wordt er in de beide landen tegen de ander aan gekeken? Onze correspondenten Lucas Waagmeester (VS) en Sjoerd den Daas (China) leggen het uit.
VS: alle ballen op China
Correspondent Lucas Waagmeester legt uit: "Vanaf de eerste dag van zijn presidentschap benadrukt Joe Biden overal waar hij komt dat Amerika de aandacht naar China verlegt. Het buitenlandbeleid gaat niet meer over het Midden-Oosten of Rusland. Vanaf nu is het alle ballen van de voltallige "democratische wereld", zoals Biden het noemt, op China.
En die relatie met China is er volgens Biden een van "stevige competitie, maar niet van conflict". Hij noemt intense diplomatie tussen de twee landen dan ook essentieel. Vandaar dit gesprek, het derde sinds Biden president is, dat volgens het Witte Huis bedoeld is om de "competitie met China op een verantwoordelijke manier te organiseren".
Los van deze directe gesprekken zijn er continu ontmoetingen tussen ambtenaren van beide landen, maar die leveren volgens Washington steevast niets op. Er klinkt frustratie dat de Chinezen nooit concreet worden zolang Xi er zelf niet bij is en dat ze de gesprekken puur gebruiken voor propaganda in eigen land.
En dat terwijl er genoeg conflictpunten zijn die vragen om aandacht. De VS zette vorige maand nog een flinke stap in de opbouw van militaire slagkracht in de Zuid-Chinese Zee, door een vergaande samenwerking aan te gaan met Australië. Daarnaast houdt Biden de handelstarieven uit de Trump-jaren in stand, met de beschuldiging dat China zich niet aan handelsafspraken houdt.
Op het terrein van klimaat noemde Biden het een "grote fout" dat de Chinese president niet kwam opdagen op de klimaattop in Glasgow. "Wat draagt China nog bij", vroeg Biden zich retorisch af. Toch zou klimaat zich kunnen ontpoppen tot smeermiddel in de relatie: beide landen spraken in Glasgow af te gaan samenwerken om de uitstoot van CO2 en methaan te gaan verminderen.
Biden blijft benadrukken dat hij zich "duidelijk en eerlijk" uitspreekt tegen president Xi. Bijvoorbeeld over zijn afkeer van China's autocratische systeem, zijn zorgen over mensenrechten in Xinjiang en Hong Kong en de druk op Taiwan. Dat is voor Biden deels een binnenlands mantra, om het stijlverschil met zijn voorganger Trump te benadrukken. Maar hij maakte deze belofte ook waar, tijdens eerdere ontmoetingen.
Want volgens Biden is de competitie met China deels ook een systeemstrijd. "Dit is een strijd tussen democratie en autocratie in de 21ste eeuw", zei hij kort na zijn aantreden. "Wij moeten bewijzen dat democratie werkt." Biden ziet dit als Amerika's historische opdracht: "Zodra een Amerikaanse president zwijgt over democratie en mensenrechten, zullen wij onze legitimiteit verliezen"."
China: wij zijn niet meer klein te krijgen
Correspondent Sjoerd den Daas gaat verder: "De verwachtingen zijn laag, de tegenstellingen groot aan de vooravond van deze eerste virtuele ontmoeting. Dat er al gepraat wordt, lijkt in deze fase de grootste winst.
Na de twee telefoongesprekken lijkt het videogesprek met Biden op het eerste oog geen grote stap omhoog op de diplomatieke ladder. Maar partijbaas en president Xi Jinping heeft de Volksrepubliek sinds januari 2020, toen corona net was uitgebroken, niet meer verlaten. Ook voor de G20 en de daaropvolgende klimaattop in Glasgow maakte hij geen uitzondering. Een top mag deze ontmoeting niet heten, maar in deze fase is beeldbellen tussen de twee leiders het hoogst haalbare.
Dat er wat te bespreken valt, is evident. Het is de Chinezen een doorn in het oog dat de Verenigde Staten in wat zij zien als hun achtertuin, de Zuid-Chinese Zee, patrouilleert en militaire oefeningen uitvoert. Maar de strijd concentreert zich vooral ook rond Taiwan.
In de afgelopen maand vloog een recordaantal vliegtuigen de Taiwanese luchtverdedigingszone in. In een interview met CNN zegde de Amerikaanse president toe in te grijpen, mocht China Taiwan gaan aanvallen. China ziet het democratische Taiwan als een afvallige provincie, die eventueel met geweld moet worden 'herenigd' met het Chinese vasteland.
Onduidelijk blijft wat de toezeggingen van Biden in geval van een Chinese invasie waard blijken, maar in Peking is men woedend. In Amerika zijn er zorgen over China's groeiende kernwapenarsenaal, door Peking gezien als bittere noodzaak om tegenwicht te kunnen bieden tegen Washington.
Dan zijn er nog de mensenrechtenschendingen in Hongkong, Xinjiang en Tibet, door China steevast ontkend. In bilaterale gesprekken geven Chinese diplomaten aan dat dit "interne aangelegenheden" zijn. Als Washington stopt zich daarmee te bemoeien en bereid is de handelstarieven te schrappen die eerder door Trump werden ingevoerd, valt er wel te praten, is de belangrijkste boodschap die Peking de Amerikanen wil meegeven.
Op bepaalde vlakken, zoals klimaat, weten de twee elkaar weer voorzichtig te vinden, bleek afgelopen week. "We hopen dat de VS met China wil samenwerken en deze ontmoeting tot een succes wil maken", zei woordvoerder Wang Wenbin, die verder zijn hoop uitsprak de relatie "weer op het juiste spoor" van "gezonde en gestage" ontwikkeling te brengen. Op dossiers als Noord-Korea en Afghanistan kunnen de twee niet om elkaar heen, maar lopen de belangen verder uiteen.
China is niet meer klein te krijgen, is wat het China van Xi wil uitstralen. Echt diplomatiek zal het niet gauw meer worden in de relatie tussen Amerika en China."
Decennialang was China vooral naar binnen gekeerd, maar die tijd lijkt voorbij. Correspondent Sjoerd den Daas legt uit waarom:
