Klimaatzorgen in China: 'Smog zie je vanuit slaapkamerraam, CO2 niet'
Echt schoon is het nog niet aan de oevers van de Gele Rivier, maar de zwartste smogdagen behoren tot het verleden. Nu maken de inwoners van de regio kennis met de eerste gevolgen van klimaatverandering, in de vorm van extreem weer.
"Kijk, blauwe luchten, witte wolken", wijst een autobestuurder omhoog, gevraagd naar de grootste veranderingen in de regio. Met zijn besmeurde auto staat hij in de rij voor een van de wasstraten nabij het dorpje Wangjialing. Het dorp ligt vlakbij een van de grootste mijngebieden in de provincie Shanxi, in het noorden van China. "De provinciale wegen worden regelmatig schoon gesproeid, maar op de kleinere wegen komt het stof nog steeds omhoog", lacht de man.
Bijna 15 jaar geleden bracht ik hier enkele maanden door op het platteland, ik was student. Luchtvervuiling was toen nog geen thema. Zwart-gele luchten, waar de zon soms maar moeilijk doorheen kwam, waren een gegeven. Dat hoorde nu eenmaal bij de mijnindustrie, was de gedachte.
Met de ontginning van kolen kwam werkgelegenheid, onder meer ook bij staal- en cementfabrieken die naar de regio trokken. Over gezondheidsrisico's werd nog nauwelijks gesproken. Magen vullen en geld verdienen had topprioriteit. Als je halverwege de dag je gezicht schoonveegde met een zakdoek, sloeg die zwart uit.
Geest uit de fles
Dat veranderde in de jaren daarna, met de in 2015 verschenen documentaire Under the Dome als kantelpunt. Daarin vertelt documentairemaakster Chai Jing over een tumor bij haar ongeboren dochter en legt het verband met luchtvervuiling. Toen de docu door de bezorgde autoriteiten in Peking werd gecensureerd hadden vele tientallen miljoenen Chinezen het verhaal al gezien. De geest was uit de fles.
Voor de overheid waren de zorgen onder de bevolking een belangrijke reden om meer haast te maken met het terugdringen van smog. Vervuilende, niet zelden onveilige mijnen in de regio werden dichtgegooid of ondergebracht bij grotere, veelal staatsgeleide kolenbedrijven.
Klimaatverandering? Geen idee.
De aanpak van luchtvervuiling staat nog altijd hoog op de agenda. Het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen is een ander verhaal. Smog is zichtbaar vanuit het slaapkamerraam, CO2 niet. Bewustwording van klimaatverandering lijkt beperkt, zelfs bij de mensen in Wangjialing, die er nu al mee te maken krijgen.
Enkele weken geleden werden zij opgeschrikt door extreme regenval, gevolgd door overstromingen en aardverschuivingen. "Klimaatverandering? Geen idee", zegt de 70-jarige mevrouw Wang, die haar hele leven al op dit lössplateau woont, uitkijkend op kolencentrales en staalfabrieken. "Dit heb ik in al die tijd nog nooit meegemaakt. Als ik alle schade wil herstellen ben ik meer kwijt dan ik in een jaar tijd bij elkaar verdien", zegt ze met tranen in haar ogen.
Kolengebruik sneller terugschroeven
President Xi Jinping kondigde vorig jaar aan in 2060 klimaatneutraal te willen zijn, al is onduidelijk welke route hij voor ogen heeft. Voor 2030 zou de uitstoot van broeikasgassen in elk geval moeten pieken.
"Maar het is minstens zo belangrijk om te kijken wat er daarna gebeurt", zegt Li Shuo van Greenpeace in Peking. "Zien we een snelle afname van de uitstoot, of gebeurt het stapsgewijs? Dat laatste zou uiteraard niet goed zijn voor het klimaat. Als men echt klimaatneutraal wil zijn in 2060, moet er nu actie worden ondernomen."
China verbrandt meer kolen dan alle andere landen in de wereld bij elkaar. Om de doelen te halen moet het land het kolengebruik sneller gaan terugschroeven, zeggen klimaatexperts.
Kleine aanscherpingen
Afgelopen week bleek dat China niet meer wil beloven dan het nu al doet. De Chinese bijdrage voor de klimaattop, de zogeheten Nationally Determined Contributions, bleek vooral een optelsom van eerdere toezeggingen. Meer dan kleine aanscherpingen van doelstellingen stonden er niet in. Zo belooft China nu voor 2030 de energie die wordt opgewekt uit hernieuwbare bronnen op te schroeven naar 25 procent. Eerder was dat 20 procent.
Klimaatexperts en activisten zien dat als een welkome stap, maar roepen op tot meer actie. Ook zijn ze bezorgd dat de rol van andere sectoren, waaronder agricultuur, nog nauwelijks ter discussie wordt gesteld in China. "Terwijl daar toch een aanzienlijk aandeel van de emissies vandaan komt", zegt Li.
