NS gaat strijd aan met graffitispuiters: 'Kost jaarlijks miljoenen'

• Jorn Kompeer

  redacteur Binnenland

De Nederlandse Spoorwegen zijn jaarlijks ongeveer 10 miljoen euro kwijt aan het verwijderen van graffiti op treinen. Het vandalisme lijkt moeilijk tegen te gaan: afgelopen jaren nam het alleen maar toe. Vorig jaar werd 142.000 vierkante meter trein ondergespoten, dat zijn ongeveer twintig voetbalvelden. NS gaat nu nieuwe middelen inzetten om het probleem tegen te gaan.

"Dagelijks worden meerdere van onze treinen ondergespoten met graffiti", zegt Frank Reitsma, directeur security bij NS. "Het kunnen kleine creaties zijn, maar we zien ook weleens treinen die volledig onder het spul zitten."

Volgens de spoorvervoerder hebben ook reizigers er last van. De graffititreinen moeten voor de schoonmaak namelijk uit de dienstregeling, waardoor er voor reizigers minder zitplekken zijn. Treinen voor langere tijd met graffiti laten rijden, is volgens Reitsma geen optie: "Het geeft een vervelend beeld, een gevoel van sociale onveiligheid. Dat wil je niet voor de reiziger."

Het graffiti spuiten gebeurt vooral wanneer de treinen 's nachts geparkeerd staan op opstel- en rangeerterreinen. Daarvan zijn er ongeveer veertig in Nederland. Hoewel treinen daar achter hekken staan, lukt het graffitispuiters vaak toch om op het terrein te komen. Daarom komt NS met nieuwe maatregelen. Onder meer speciale hekken, drones en allerlei warmtesensoren moeten het de vandalen moeilijker maken.

Op een rangeerterrein in Amersfoort hebben ze al een aantal van de nieuwe 'snufjes' in gebruik:

Dat NS met cijfers naar buiten treedt, is opmerkelijk. Normaal wil de spoorvervoerder er nauwelijks iets over kwijt. Het in beeld brengen van de ondergespoten treinen kan namelijk een aanzuigende werking hebben op andere graffitispuiters. Vaak laat de maker een 'tag' achter, een soort handtekening waaraan hij of zij voor andere graffitispuiters te herkennen is.

Zo af en toe haalt een ondergespoten trein het nieuws. Zoals in januari 2020, toen vandalen een nieuwe NS-trein volledig met zilververf onderspoten in Wormerveer. De makers lieten toen allerlei lege spuitbussen en een paar handschoenen achter.

In juni 2020 werd een conducteur op station Amersfoort Vathorst door een graffitispuiter mishandeld. De conducteur verzocht meerdere vandalen om te stoppen met het onderspuiten van de trein, en toen de groep niet luisterde besloot hij het tafereel te filmen. Daarop spoot een van hen verf in het gezicht van de conducteur.

De nieuwe maatregelen moeten er vooral toe leiden dat vandalen niet meer bij de geparkeerde treinen kunnen komen. "Dat begint met de hekwerken om de terreinen", legt NS-manager Senol Demirel uit. "Die rusten we nu uit met trildraad. Op het moment dat vandalen aan dat hek zitten, krijgt de beveiliging een melding en kunnen ze er met een hond op af."

Drones en sensoren

Het security-team heeft ook speciale matten bij de hekwerken neergelegd, die een melding geven als er mensen overheen lopen. Een drone stijgt dan op om snel te kijken wat er bij de treinen gebeurt. "Het is wel lastig de vandalen voor te blijven", vindt Demirel. Maar hij heeft veel verwachtingen van allerlei nieuwe technieken, zoals sensoren die de geur van graffiti herkennen.

Ook heeft NS een speciale graffiti-app voor medewerkers ontwikkeld. Daarin kunnen NS'ers een melding doen als ze nieuwe graffiti zien. Die meldingen komen terecht in een databank, met als doel beter inzicht te krijgen in daders en de meest bezochte locaties. In de databank zitten nu ruim 2 miljoen foto's.

Sommige mensen zien graffiti als kunstvorm, maar daar heeft NS geen boodschap aan. "Dit is voor ons echt vernieling van de trein", zegt security-directeur Reitsma. "De verf die onder de graffiti zit, moet hersteld worden. Het is geen kunst, het is vooral heel veel schade."