Een veilige werkomgeving zonder vaccinatiedwang? Bedrijven worstelen ermee

Werknemers worden door het thuiswerken 'zoombies', zegt bestuursvoorzitter Tex Gunning van Leaseplan, een verwijzing naar de video-vergadersoftware Zoom. Daarom heeft het autobedrijf aangekondigd dat werknemers terug op kantoor mogen komen, om zo gezondheidsklachten door het thuiswerken tegen te gaan, zoals burn-outs. "We krijgen ook veel verzoeken dat mensen terug willen naar kantoor." Maar: die werknemers moeten dan wel volledig gevaccineerd zijn, vindt het bedrijf.

Leaseplan is een van de eerste bedrijven in Nederland die die eis stelt. Steeds meer bedrijven worstelen met het vaccinatievraagstuk, zegt een woordvoerder van werkgeversorganisatie AWVN. "De werkgever is verplicht een veilige werkomgeving te creëren, maar mag niet naar vaccinatie vragen of dat verplichten. Dat is een beetje een rare paradox."

Van een plicht is volgens Leaseplan geen sprake, omdat dat wettelijk niet is toegestaan. Gunning: "We kunnen en zullen niet controleren. Maar ik ben ervan overtuigd dat diegenen die komen, gevaccineerd zijn."

Zwaarwegende reden nodig

Toch mag het niet, zegt Katja van Kranenburg, arbeidsrechtadvocaat bij CMS. "Je kunt niet tegen werknemers zeggen dat ze alleen welkom zijn als ze gevaccineerd zijn." Bedrijven hebben een zwaarwegende reden nodig om te vragen naar de vaccinatiestatus van werknemers of om vaccinatie te verplichten. Bovendien zijn andere maatregelen, zoals afstand houden, een alternatief voor een plicht.

Facebook en Uber, die in de Verenigde Staten wel een vaccinatieplicht voor kantoor hebben, laten dan ook weten dat er voor werknemers in Nederland geen plicht geldt. In Nederlandse ziekenhuizen, waar eerder sprake kan zijn van een zwaarwegende reden omdat er gewerkt wordt met kwetsbaren, is vaccinatie ook niet verplicht. Ook wordt er niet gevraagd naar de vaccinatiestatus, volgens de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen.

Maar dat bedrijven worstelen met het creëren van een veilige omgeving, ziet ook Hugo de Jonge, demissionair minister van Volksgezondheid, in. Hij wil in gesprek gaan om te kijken wat de mogelijkheden zijn, zoals bijvoorbeeld corona-toegangsbewijzen.

Advocaat Van Kranenburg vindt het goed dat Leaseplan zich uitspreekt. "Ik snap dat je als werkgever grip probeert te krijgen op wie er op de werkvloer is. Ook om te voorkomen dat ze aansprakelijk worden gesteld voor besmettingen die daar zijn opgelopen." Zij krijgt regelmatig vragen van bedrijven die willen weten wat er mogelijk is.

Maar het leidt steeds vaker tot conflicten, ziet Van Kranenburg. "Iedere arbeidsrechtadvocaat heeft wel tientallen voorbeelden." Zo noemt ze een werknemer die na nauw contact met een besmet persoon weigert zich te laten testen en door quarantaine niet kan werken. Vervolgens wil de werkgever geen loon betalen.

'Geen helderheid vanuit de overheid'

"Je krijgt meer en meer van dit soort situaties. Er is behoefte aan meer duidelijkheid op wettelijk gebied om werk veilig in te kunnen richten." En die duidelijkheid zou niet van bedrijven moeten komen. "Het zou een politieke discussie moeten zijn, dan kun je ethiek, het delen van gegevens, privacy en een veilige werkomgeving goed bespreken. Leaseplan beweegt nu omdat de politiek dat niet doet."

Het gebrek aan duidelijkheid was voor Leaseplanbaas Gunning de reden om het nieuwe beleid in te voeren. "Er is geen helderheid vanuit de overheid, dus gaan wij kijken wat in het belang is van onze werknemers. En wij denken dat het in het belang van de gezondheid van werknemers is om terug te gaan naar kantoor." Zolang die helderheid er niet komt, zullen meer en meer bedrijven de randen opzoeken.