Honderdduizenden met afweerproblemen niet beschermd na vaccinatie
Honderdduizenden mensen in Nederland bij wie het afweersysteem niet goed werkt, hebben niet of nauwelijks baat bij de vaccinaties tegen SARS-CoV-2. Een deel van die grote groep maakt geen antistoffen en afweercellen aan. De rest produceert daarvan te weinig. Andere vaccinaties geven bij deze patiënten vergelijkbare problemen.
Bij sommige patiënten werken de vaccinaties beter dan gedacht. Dat geldt bijvoorbeeld voor dialysepatiënten en voor patiënten met bepaalde aangeboren stoornissen van het immuunsysteem. Zij maken ongeveer even veel antistoffen aan als gezonde mensen.
Mensen die niet goed reageren op de vaccins zijn patiënten die afweeronderdrukkende medicijnen slikken, transplantatiepatiënten, (bloed)kankerpatiënten en mensen met aangeboren aandoeningen van het immuunsysteem. Ook mensen met HIV en mensen met het syndroom van Down lopen daar mogelijk risico op. HIV-patiënten reageren op andere vaccinaties soms ook minder goed.
Sinds begin dit jaar lopen in Nederland acht studies naar verschillende subgroepen patiënten die kampen met verminderde afweer. ZonMw, de belangrijkste financier van medisch-wetenschappelijk onderzoek, heeft 15,5 miljoen uitgetrokken voor de onderzoeken.
In een webinar dat ZonMw vandaag organiseerde werden de eerste resultaten van vier studies bekendgemaakt. Die zijn nog niet gepubliceerd of beoordeeld door vakgenoten.
Samenwerking
De studies worden in nauwe samenwerking tussen de Nederlandse UMC's uitgevoerd. Het RIVM en ZonMw hebben ervoor gezorgd dat de studies een gestandaardiseerde methode gebruiken om de immuunrespons van de deelnemers te meten, zodat de resultaten onderling vergelijkbaar zijn.
Ernstige nierpatiënten hebben een drie tot vijf keer hogere kans om te overlijden aan covid-19 dan gemiddeld. De studie over de vaccinatie van nierpatiënten leverde relatief gunstige uitkomsten op voor patiënten met nierfalen en dialysepatiënten. Ruim 80 procent van die patiënten maken na volledige vaccinatie voldoende antistoffen aan.
Van de mensen die een niertransplantatie hebben ondergaan reageerde twee derde niet of onvoldoende op vaccinatie. Zij bouwen geen of niet genoeg bescherming op.
Overlevenden
Bij patiënten die een longtransplantatie hebben ondergaan is het beeld gecompliceerder. Als die covid-19 oplopen worden hun getransplanteerde longen aangetast.
Patiënten die een longtransplantatie hebben ondergaan en covid-19 hebben overleefd, bouwen een goede afweer tegen het virus op na vaccinatie. Één vaccin volstaat dan als booster voor de natuurlijke afweer. Ook patiënten op de wachtlijst voor een longtransplantatie hebben baat bij vaccinatie.
Heel anders ligt dat voor getransplanteerde patiënten die nog geen covid-19 hebben gehad. Van de ruim honderd patiënten die deelnamen aan de studie maakte maar 13 procent voldoende afweerstoffen aan.
Bloedkanker
Jaarlijks zijn er ongeveer tienduizend diagnoses met een vorm van bloedkanker of lymfeklierkanker in Nederland. Al die patiënten hebben uiteenlopende stoornissen van afweersysteem. Voor het onderzoek werd 850 patiënten geselecteerd met 17 verschillende vormen van bloed- of lymfeklierkanker en allen kans op ernstig beloop van covid-19.
Bij alle patiënten is de werking van het afweersysteem verstoord. Dat kan komen doordat ze chemotherapie ondergaan, immuuntherapie of celtherapie of doordat hun tumor de werking van het afweersysteem verlamt. Verder zijn er patiënten bij die afweeronderdrukkende medicatie krijgen of van wie het immuunsysteem herstellende is na een stamceltransplantatie.
Volgens de richtlijnen zouden patiënten uit deze groep geen vaccinatie moeten krijgen tijdens de behandeling voor hun hematologische aandoening. Tijdens het onderzoek zijn de patiënten wel gevaccineerd. Een deel reageerde daar boven verwachting goed op en maakte voldoende afweerstoffen aan, een ander deel niet.
Variatie
Een vergelijkbaar verschil in reacties op vaccinatie treedt op bij patiënten met aangeboren aandoeningen van het afweersysteem. Waar sommigen totaal geen antistoffen aanmaken, doen andere dat wel en ook in voldoende mate.
De patiënten met de ernstigste vormen van immunodeficiëntie - het ontbreken van bepaalde voor de afweer cruciale stofjes - hadden geen baat bij vaccinatie.
Een derde of mogelijk zelfs een vierde prik zou de bescherming voor een deel van de mensen met problemen met hun afweer kunnen verbeteren. Daar wordt verder onderzoek naar gedaan. Voor een andere groep patiënten zullen ook derde of zelfs vierde prikken geen bescherming opwekken, verwachten de onderzoekers.
Wat zit er eigenlijk in een vaccin? NOS op 3 zocht het uit:
