Boodschappen binnen 10 minuten bezorgd: een zorg voor de een, een zegen voor de ander

Flitsbezorgers beconcurreren elkaar om de Nederlandse markt te veroveren. Hun belofte? Binnen 10 minuten staan je bestelde boodschappen voor de deur. Ze zijn populair onder met name jonge doelgroepen, investeerders pompen er miljarden in. Maar er zijn ook zorgen om wat de nieuwe hordes fietsers en magazijnen doen met de verkeersveiligheid en openbare ruimte in steden waar ruimte al schaars is.

Het werkt als volgt: iemand bestelt via de app boodschappen. Een bezorger haalt deze op bij een zogeheten dark store, kleine distributiecentra met afgeplakte ramen - en fietst naar de klant.

'Perfect storm'

Inmiddels telt Nederland vier flitsbezorgers: Gorillas (Duits), Flink (Duits), Zapp (Brits) en Getir (Turks). De eerste twee zijn in ongeveer tien grote steden actief, de laatste twee alleen in Amsterdam. In buurlanden zijn er nog meer partijen actief, die ook de oversteek nog zouden kunnen maken.

Volgens Niels van Doorn, onderzoeker naar on-demand economie, hebben flitsbezorgers de wind in de zeilen: "Het is een combinatie van corona - waardoor mensen niet naar de supermarkt durfden en sowieso meer gingen bestellen, enorme bakken geld voor investeringen omdat rentes zo laag zijn, een grote groep migranten die werk zoekt, en consumenten die hier behoefte aan hebben. Het is een perfect storm."

'Snel en frictieloos'

Dat merken de bedrijven ook. Robin Kiesler van Flink ziet het bedrijf sinds het begin continu groeien: "Mensen zien echt een toegevoegde waarde in wat wij doen." Volgens Deniz Wiedhaup van Getir maakten eerst vooral jongeren gebruik van dienst, maar breidt zich dat uit. "Wij verkopen tijd, zodat klanten meer tijd hebben voor dingen die ze leuk vinden."

Van Doorn ziet de ontwikkeling als een nieuwe stap in de on-demand economie: "Het leven moet snel en frictieloos zijn." Platformeconomie-onderzoeker Martijn Arets vraagt zich af in hoeverre we deze diensten moeten willen hebben. "Het is de onderklasse, veelal migranten, die de middenklasse bedient met een druk op de knop. Ze reduceren boodschappen tot één daad - een noodzakelijk kwaad - terwijl het beweging en een sociale activiteit is."

Gevaarlijke situaties

De gemeenten Groningen, Rotterdam en Amsterdam onderzoeken wat de nieuwe diensten in de stad gaan betekenen. "Ze schieten als paddenstoelen uit de grond", zegt Elisabeth IJmker (GroenLinks), die hier een motie over indiende. "Ze hebben als verdienmodel een prikkel om zo snel mogelijk te bezorgen, dat kan tot gevaarlijke situaties op de weg leiden."

Wiedhaup van Getir reageert dat hun bezorgers speciale trainingen geven, zodat de bezorgers met de juiste kennis over verkeersregels en de snelheden op pad gaan.

Bezorger Clarence van Getir legt uit hoe de boodschappen zo snel kunnen worden bezorgd:

Naast de mobiliteit, spelen er bij IJmker ook zorgen over de leefbaarheid: "Bij zo'n dark store staat de stoep vol met fietsen en ramen zijn afgeplakt, dat geeft geen leuk straatbeeld." Ook probeert het raadslid inzicht te krijgen in de arbeidsomstandigheden van bezorgers, met name over de mentale druk en de fysieke last.

'14 miljard'

Omdat de kosten ongeveer gelijk liggen aan de supermarkt en er zoveel concurrenten zijn, werpt dat de vraag op hoe deze diensten hun geld verdienen. "Daar gaat het hen nog niet om, het gaat om de markt veroveren", zegt Van Doorn. "De wetgeving loopt nu nog achter, dus moet je ervoor zorgen dat je zo snel mogelijk de grootste bent met zoveel mogelijk investeerders achter je om dat te realiseren."

En aan investeringen schort het niet. Flink haalde zo'n 200 miljoen euro aan investeringen binnen. Gorillas haalde 276 miljoen euro op, Zapp 85 miljoen en Getir een miljard. De Financial Times berekende dat in april al 14 miljard dollar in de sector was gepompt.

De prijzen voor consumenten zijn nu nog laag, maar dat zal veranderen, voorspelt Van Doorn: "Op dat moment zijn gebruikers al aan de dienst gewend, waardoor degenen die het kunnen betalen het blijven gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan taxidienst Uber."

Publieke gewaarwording

Iets anders waar op bespaard kan worden, is de arbeid. Bij sommige diensten zijn werknemers in vaste dienst, zoals bij Gorillas, anderen kiezen voor een uitzendbureau. Van Doorn en Arets vragen zich af hoe lang dat nog zo zal zijn.

Van Doorn denkt niet dat ze voor een zzp-model zullen kiezen, zoals Deliveroo. "We leven niet meer in dezelfde tijd. Er is meer publieke gewaarwording over de problemen en een uitspraak van de rechter dat dit niet zomaar mag. Maar op arbeid kan je veel besparen, ze zoeken een middenweg tussen vaste arbeidscontracten en zzp."