VK voorziet terugkeer Al-Qaida in Afghanistan, wordt het een vrijhaven voor jihadisten?

Volgens de Britse minister van Defensie Ben Wallace is de kans groot dat Afghanistan een bestemming wordt voor jihadisten, nu de Taliban steeds grotere delen van het land onder controle krijgt.

Volgens Wallace is Afghanistan hard op weg een zogenoemde failed state te worden, een land waar de centrale overheid weinig tot geen controle heeft over het eigen grondgebied. "Ik ben absoluut bezorgd dat failed states broedplaatsen zijn voor dat soort mensen", zei de minister tegen Sky News. "Al-Qaida zal waarschijnlijk terugkomen."

Vannacht werd volgens de Taliban en plaatselijke overheidsfunctionarissen Kandahar veroverd. Die stad ligt in het zuiden van Afghanistan en is na de hoofdstad Kabul de grootste van het land.

Naast Kandahar zouden ook Lashkar Gah, de hoofdstad van de zuidelijke provincie Helmand, en Qala-e-Now, de hoofdstad van Badghis in het noordwesten van het land, zijn veroverd, al is de status van die steden nog niet helemaal duidelijk.

Militairen weer naar Afghanistan?

Ook Chaghcharan in de centrale provincie Ghowr zou zijn veroverd, meldt het Duitse persbureau DPA. Daarmee zouden 15 van de 34 provinciehoofdsteden onder controle staan van de Taliban. Van strijd zou weinig sprake zijn geweest; regeringstroepen trokken zich terug op een militaire basis.

Wallace wilde in gesprek met LBC Radio niet uitsluiten dat in de toekomst Britse troepen naar Afghanistan gestuurd zullen worden, al ziet hij daar vooralsnog geen heil in. "Ik kan 10.000 mensen sturen. We zouden kunnen gaan en daar twee, drie jaar kunnen blijven. We hebben de troepenmacht om dat te doen, maar dat is niet de manier waarop je de problemen in Afghanistan oplost. Maar als Afghanistan Al-Qaida onderdak geeft en het Westen wordt aangevallen, dan zou het kunnen."

Volgens Goos Hofstee, onderzoeker internationale veiligheid bij het Instituut Clingendael, is de kans zeker aanwezig dat Al-Qaida van de Taliban vanuit Afghanistan mag opereren. "De banden met de terreurgroep zijn nooit verbroken. De Taliban worden in hun opmars ook gesteund door door jihadistische elementen, al dan niet gelieerd aan Al-Qaida."

Niet veel met Taliban-agenda

Toch verschillen de twee groeperingen wel in hun ideologie, weet Hofstee. "De Taliban kennen geen agenda voor internationaal jihadisme, maar als de Taliban echt in Afghanistan de dienst uitmaken, dan zullen ze er waarschijnlijk niet onsympathiek tegenover staan om Al-Qaida vanuit het land te laten opereren. Als ze er maar geen last van hebben."

Dat Afghanistan dan ook een magneet voor westerse jihadisten wordt die zich bij Al-Qaida willen aansluiten, ziet Hofstee niet zo snel gebeuren. "Over het algemeen bestaan de jihadistische cellen in Afghanistan toch voornamelijk uit strijders uit de regio, Centraal-Azië of uit het Midden-Oosten."

Volgens Hofstee zouden jihadisten uit het Westen die bijvoorbeeld niet Syrië inkomen, er theoretisch voor kunnen kiezen om dan naar Afghanistan af te reizen. "Maar dat is niet gemakkelijk, en westerse uitreizigers hebben doorgaans niet veel met de Afghaanse Taliban-agenda. Als je een Nederlandse jihadist bent, dan ga je eerder naar Libië, of je probeert via Turkije toch naar Syrië of Irak te komen. Dat ligt meer voor de hand."

Destabiliseren van de regio

De grote golf uitreizigers uit het Westen is volgens Hofstee voorbij. "Het kalifaat was een soort walhalla voor jihadisten, met een heel andere aantrekkingskracht. ISIS kwam met heel materialistische filmpjes waar jihadisten villa's met zwembaden krijgen voorgespiegeld. 'Kijk eens wat voor leven we hebben', zeiden ze daar. En de Taliban en de situatie in Afghanistan maken een leven daar een stuk minder aanlokkelijk. De weinige uitreizigers die er mogelijk nog zouden zijn, zouden daarom vanuit hun ideologie naar bijvoorbeeld Syrië gaan, niet om de Taliban te steunen."

Maar moet het Westen zich zorgen maken over aanvallen van Al-Qaida die vanuit Afghanistan beraamd zijn? "Dat hangt heel erg af van het niveau van de organisatie", zegt Hofstee. "Natuurlijk zijn de aanslagen op het World Trade Center in New York vanuit Afghanistan aangestuurd, maar zoiets heb je niet 1-2-3 gepland. Dat vergt veel organisatie."

Daarom ligt het volgens Hofstee meer voor de hand dat jihadisten in Afghanistan er meer op uit zijn om de regio te destabiliseren. "Rusland is bijvoorbeeld bang dat Al-Qaida-cellen hun invloed gaan uitoefenen in landen als Oezbekistan en Tadzjikistan. China heeft datzelfde met de invloed van Al-Qaida op de Oeigoerse gemeenschap."