Nog veel vragen over mondkapjesdeal Van Lienden
Veertig miljoen Chinese mondkapjes voor ruim honderd miljoen euro. Dat is de deal waar het nu al ruim drie weken over gaat in Den Haag. Hoewel de hoofdpersonen er mondjesmaat steeds meer over loslaten, lijkt de mist toch niet op te trekken.
Hoofdpersoon is Sywert van Lienden, ondernemer, opiniemaker en CDA'er. Het begon allemaal met een onthulling over zijn non-profitorganisatie Stichting Hulptroepen Alliantie half mei in de Volkskrant. De kern was dat hij "om niet" mondkapjes voor zorgverleners naar Nederland haalde, maar ondertussen bleek hij er goed aan te verdienen.
Na geharrewar, omdat Van Lienden met een geheimhoudingsverklaring schermde en sprak over een post om risico's op te vangen in plaats van over winst, vogelde Follow The Money uit dat de winst voor Van Lienden 9 miljoen was en nog eens 10 miljoen voor zijn twee compagnons. Daar kwam fikse kritiek op. Van Lienden werd bijvoorbeeld pandemieprofiteur genoemd, maar juridisch lijkt er niets mis met de deal.
Kopen, kopen, kopen
Wat nog niet is ontrafeld, is hoe Van Lienden aan zijn winstgevende overeenkomst is gekomen. De koop werd destijds sterk afgeraden door het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH), dat verantwoordelijk was voor inkoop van beschermingsmiddelen.
De overeenkomst was niet nodig, zei LCH-coördinator Rob van der Kolk gisteren, omdat er inmiddels al genoeg was. "Je zit in een dilemma: wil je 98 of 99 procent zekerheid. Wij vonden dat 98 procent prima was, maar het ministerie wilde 99 procent. Zij zeiden: kopen, kopen, kopen."
Ook vond Van der Kolk Van Lienden geen goede partner, omdat hij had gelogen, zich niet aan afspraken hield en geen ervaring had. Daarbij vroeg Van Lienden precies de maximumprijs die het LCH hanteerde. Die prijs kon hij kennen, zegt Van der Kolk, omdat Van Lienden met zijn zakenpartners in het pand van de LCH rondliep.
Bekijk hier het gesprek met Van der Kolk in NOS Met het Oog op Morgen, waarin hij onder meer vertelt dat Van Lienden het pand werd uitgezet:
Seinen op rood voor het consortium, maar opdrachtgever het ministerie van VWS wilde het toch. "Het aanbod was niet goed, de prijs was niet goed, de kwaliteit niet en er was al genoeg", somt D66-Kamerlid Paternotte op. "Hoe kan het dan dat er een deal van 100 miljoen tot stand komt?"
De vraag die daarbij boven de markt hangt is: heeft Van Liendens politieke netwerk daarmee te maken? Destijds schreef hij mee aan het verkiezingsprogramma van het CDA en hij heeft contacten binnen die partij tot op het hoogste niveau. "Die 9 miljoen euro is een fors bedrag en je ziet ook dat hij ten opzichte van zijn compagnons een flink groter bedrag incasseert", zegt SP-Kamerlid Kwint. "Dat roept de vraag op: is dat omdat hij die connecties kon leveren of niet?"
Besluitvormende betrokkenheid
Van Lienden had destijds bijvoorbeeld contact met de persoonlijk assistent van CDA-minister De Jonge over mondkapjes en ook met Kamerlid Omtzigt. Een ander CDA-lijntje liep via minister van Financiën Hoekstra, inmiddels partijleider. Die had destijds zijn hoogste ambtenaar uitgeleend aan VWS om zich op de beschermingsmiddelen-problematiek te storten. Hij was daarvoor overigens gevraagd vanwege zijn ervaring met ziekenhuiszorg.
Minister De Jonge wil de afgelopen weken niet echt ingaan op de kwestie, omdat mondkapjes niet onder zijn portefeuille vallen. Eerder deze week zei hij wel dat hij "geen besluitvormende betrokkenheid" heeft gehad. CDA onderzoekt op dit moment Van Liendens bewering dat hij de integriteitscommissie van de partij afgelopen najaar had ingelicht over zijn commerciële insteek.
Zondag bij Buitenhof noemde Van Lienden de winst die hij maakte 'onuitlegbaar':
Verschillende partijen in Den Haag willen het breder trekken dan alleen deze deal, de derde grootste die het LCH heeft gesloten. PvdA en PVV noemen allebei de 5,1 miljard die VWS vorig jaar onrechtmatig heeft uitgegeven aan coronamateriaal, volgens de Algemene Rekenkamer. Het ministerie wijt dat aan de crisis, die noopte tot snel handelen.
"Er zijn miljarden uitgegeven in de crisis aan hulpmiddelen waarvan de bonnen ontbreken en waarvan ook niet meer duidelijk is waar alle goederen zijn gebleven", zegt PvdA-Kamerlid Kuiken. "Ik wil weten welke deals er nog meer zijn gesloten", zegt Agema van de PVV. "Ik weet niet of er nog veel meer Van Liendens zijn." Overigens heeft coördinator Van der Kolk al gezegd dat hij elke cent van de 1,2 miljard euro die het LCH heeft uitgegeven kan verantwoorden.
In het depot
VVD-minister Van Ark, die op Volksgezondheid over de beschermingsmiddelen gaat, wil ook opheldering. Ze laat een extern onderzoek uitvoeren naar de Van Lienden-deal, maar ook algemener naar "de inkoop van persoonlijke beschermingsmiddelen tijdens de coronacrisis, welke keuzes daarin zijn gemaakt en waarom".
Wie het onderzoek gaat doen en wanneer het af is, weet Van Ark nog niet. Een andere vraag die nog onbeantwoord blijft, is wat er met de 40 miljoen mondkapjes gaat gebeuren. Voorlopig liggen ze ongebruikt in het depot van VWS.
