Advies aan kabinet: betrek Nederlanders bij klimaatplannen met burgerforum
Klimaatmaatregelen hebben zoveel impact op het leven van mensen, dat burgers meer dan tot nu toe betrokken moeten worden bij de besluitvorming. Het instellen van een burgerforum is daarom noodzakelijk. Daarvoor pleit de commissie-Brenninkmeijer, die van het kabinet de opdracht kreeg te onderzoeken hoe burgers beter bij het klimaatbeleid betrokken kunnen worden.
Het advies wordt morgen gepresenteerd. Een nieuw kabinet zou volgens Brenninkmeijer aan de formatietafel zijn aanbeveling kunnen overnemen.
Zo'n burgerforum moet bestaan uit een representatieve groep mensen, die gedurende een half jaar intensief meepraat over de keuzes die voorliggen. Zo worden op dit moment overal in Nederland in energieregio's (de zogenoemde RES'en) plannen gemaakt voor meer wind- en zonne-energie. Maar ook het aardgasvrij maken van huizen is een voorbeeld van een klimaatmaatregel, die verstrekkende gevolgen heeft voor inwoners van wijken.
Fel verzet
Veel burgers willen ook betrokken zijn bij de besluitvorming over klimaatbeleid, signaleert de commissie. Maar de manier waarop burgers traditioneel mee kunnen praten, zoals tijdens een inspraakavond, is weinig bevredigend. Bewoners merken dan dat er al plannen gemaakt zijn, en de invloed die ze dan nog kunnen uitoefenen is vaak maar klein.
De komst van bijvoorbeeld windmolens leidt dan ook geregeld tot fel verzet. "De ervaringen met weerstand vanuit de omgeving van (grootschalige) windparken hebben sterk bijgedragen aan de bewustwording over het belang van participatie", schrijft Brenninkmeijer in zijn advies.
Bij de uitvoering van het klimaatakkoord is al wel bedacht dat het proces 'van onderop' moet plaatsvinden, maar toch is dat nog geen garantie dat burgers voldoende betrokken zijn. Toen het Rijk nog bepaalde waar grootschalige windparken moesten komen, leidde dat tot veel boosheid. Daarom is nu afgesproken dat lagere overheden het voortouw nemen, in plaats van de Rijksoverheid.
In de ijskast gezet
Maar ook de nieuwe werkwijze betekent nog niet dat mensen voldoende kunnen meepraten. "Eigenlijk was het beter geweest als overal burgerfora waren gevormd toen de energieregio's werden ingesteld", vindt Brenninkmeijer.
Inmiddels zijn er meerdere plannen voor windmolens of zonneparken na protesten in de ijskast gezet, of zijn mensen nog altijd boos als de plannen wel doorgingen. Zo is de komst van een zonnepark in het Groningse Finsterwolde na plaatselijk verzet afgeblazen, zijn mensen nog altijd verontwaardigd over de plaatsing van windmolens in het IJsselmeer en is er bij IJburg door de gemeente Amsterdam besloten om windmolens alleen toe te staan als ze verder weg van de bebouwing komen. En de lijst is nog veel langer.
Bureaula
Belangrijk voor het plan is wel, zegt Brenninkmeijer, dat aan een aantal randvoorwaarden wordt voldaan. Zo moet van tevoren duidelijk zijn wat de politiek met het advies van zo'n burgerforum doet. Want als het alleen in een bureaula verdwijnt, zoals ooit gebeurd is met het burgerforum dat er was over het kiesstelsel, dan wordt de kloof alleen maar groter, waarschuwt hij.
Zo kan worden vastgelegd dat een gemeenteraad alleen van het standpunt van het burgerforum mag afwijken als er goede argumenten voor zijn. Of er wordt juist gezegd dat het onverkort wordt overgenomen als er binnen bepaalde grenzen is gewerkt aan een advies.
Ingegraven in eigen gelijk
In sommige andere landen, zoals Ierland (over het homohuwelijk), of Frankrijk (het klimaat) wordt er al succesvol met burgerfora gewerkt. Overal willen burgers graag meepraten. Belangrijk is dat er lokaal goed geluisterd wordt naar alle belangen en dat ook de grote, stillere middengroepen aan het woord komen, in plaats van alleen actievoerders. Een burgerforum kan de dialoog op gang brengen.
Brenninkmeijer zegt: "De situatie is op sommige plekken nu vergelijkbaar met een vechtscheiding. Mensen zitten ingegraven in hun eigen gelijk. Je kunt dan het beste inzetten op mediation, op bemiddeling. Daarmee masseer je overigens niet alle tegenstand weg. Er is nou eenmaal maar één land waar geen tegenstand is, en dat is Noord-Korea."
"Maar je hebt al veel bereikt als mensen zeggen: ik ben er niet blij mee, maar er is wel eerlijk over besloten."
